Abdülaziz Dehlevi Hindistan’da yaşayan büyük İslam âlimlerindendir. Hindistan’ın Delhi şehrinde miladi 1746 yılında Delhi’de doğmuştur. Babası büyük âlim olan Şah Veliyullah Dehlevi’dir. İlk ilim öğrenme dönemi babası ile olmuştur.Döneminde İngiliz işgali altında olan Hindistan’da İngilizlere karşı büyük mücadeleler vermiştir. İngilizlere karşı mücadelenin ateşini yakan ilk kişi olması ile bilinir. Tasavvuf ilmini babasından alan ve kalp terbiyesine önem veren Abdülaziz Dehlevi hadis, kelam ve tasavvuf alanında devrinin büyüklerindendir. Küçük yaşına rağmen Kuran-ı Kerim’i ezberlemiş ve hafız olmuştur. Kuran-I Kerim’i ezberlemesinin yanı sıra tecvit ve kıraat ilmini öğrenmiştir. Babası tüm bunların yanı sıra 11 yaşından itibaren devrin önemli âlimlerinden dersler almasını sağlamıştır.
Abdülaziz Dehlevi’nin Eğitim Hayatı
Abdülaziz Dehlevi’nin eğitim hayatı tasavvuf büyüklerinden aldığı terbiyeler ile şekillenmiştir. Bizzat babasından öğrendiği hadis ilmi sonrasında 16 yaşındayken babasından icazet almıştır. Bâtıni ilimlerin yanı sıra pozitif bilimleri öğrenen Abdülaziz Dehlevi; fıkıh, akaid, hadis, kelam, mantık, matematik, geometri, astronomi, tarih, coğrafya tefsir gibi pek çok farklı alanda eğitim almıştır. Aldığı bu eğitimler ile devrinin en önemli âlimleri arasında yer alan Abdülaziz Dehlevi babasının miladi 1762 yılında vefat etmesi üzerine Rahmaniyye Medresesinde göreve başlamıştır. Pek çok talebe bu medresede yetişmiştir. Nakşibendi Tarikatının büyüklerinden olan Mevlana Halid Bağdadi hazretleri de Abdülaziz Dehlevi hazretlerinden hadis ilmini almış ve bu alanda icazetini tamamlamıştır. Tüm bu faaliyetlerinin yanı sıra fiziki olarak oldukça güzel olan âlim atıcılık binicilik gibi spor dalları ile ilgileniyordu. Ayrıca hat sanatı ile de yakından ilgili olan âlim bu alanda oldukça becerikliydi. Abdülaziz Dehlevi’nin eğitim hayatı tek bir yönde olmaktan ziyade pek çok farklı yönde gelişme göstermiştir. Tüm bunların yanı sıra devrinde İngiliz işgali altında olan ülkesini savunmuş ve bu alanda oldukça önemli mücadeleler vermiştir. Fikri anlamda Kuran ve sünnetten ayrılmanın sonucunda İngilizlerin işgali altına girdiklerini halka vaaz eden âlim halkın Kuran ve Sünnete dönmesi konusunda çağrıda bulunmuştur.
Eserleri
Abdülaziz Dehlevi ömrünü ilim öğrenmekle ve ilim öğretmekle geçirmiştir. Bu dönemde yaklaşık elli adet eser yazmıştır. Yazdığı eserleri günümüzde dahi kaynak niteliğinde eserlerdir. Medrese derslerini hastalık dolayısı ile bırakıp dersleri talebelerinin vermesine imkân tanıyan Abdülaziz Dehlevi eserlerinde pek çok farklı konuyu işlemiştir. Önemli eserleri şunlardır;
- Tuhfe-i isna aşeriyye; 3 nüsha halinde İstanbul Üniversitesi, Süleymaniye ve Bursa kütüphanelerinde bulunur. Ashaba karşı düşmanlıklara ya da yanlış görüşlere karşı yazılmış olan eser bir Farisidir.
- Tefsir-i Azizi; 1966 yılında Kabil’de basımı yapılmış olan eserde Bakara suresinin 184. Ayeti, Mülk ve Amme sureleri tefsir edilmiştir.
- Bustan-ül Muhaddisin; Farsça kaleme alınmış olan eser bir bibliyografyadır. Hadis kitaplarının neredeyse tamamının bibliyografyası bu kitapta yazılmıştır.
- Aziz-ül-iktibas fi fezaili ahyar-in nas; eserde 4 halifenin önemini anlatan hadisler bulunur. Farsça kaleme alınmıştır.