Muhammed bin Hasen el-Ahvâl ve Kûfî adlarıyla bilinen ünlü İslam alimi aslında Muhammed bin Hasen bin Dinar el-Ahvâl ismine sahiptir. Kûfî isminin ona Küfe şehrinden dolayı verildiği düşünülmektedir.
Muhammed bin Hasen el-Ahvâl’in Hayatı
Muhammed bin Hasen el-Ahvâl hayatı hakkında düzgün bilgiler bulunmamaktadır. Kûfî isminden dolayı Küfeli olduğu düşünülmektedir. Hadis ve edebiyat alanlarında çalışmalar yapmıştır. Muhammed bin Hasen el-Ahvâl, Muhammed bin Ziyad İbnül Arabi’den eğitim almıştır. Eğitim aldığı diğer alimler hakkında bilgi bulunmamakla beraber Küfeli alimlerden eğitim aldığı düşünülmektedir. Niftaveyh en-Nahvi ve Muhammed bin Abbası Yezidi gibi alimler Muhammed bin Hasen el-Ahvâl’dan ders almıştır. Daha fazla alime eğitim verdiği bilinse de bu öğrenciler hakkında bilgi bulunmamaktadır. İmâm-ı Yakut ile sohbet ettiği bilinmektedir ve İmâm-ı Yakut, Muhammed bin Hasen el-Ahvâl’in zeki ve güvenilir bir alim olduğunu söylemiştir.
Muhammed bin Hasen el-Ahvâl 864 yılında (hicri takvime göre 250) vefat etmiştir. Vefat ettiği yer ve vefat tarihi hakkında bir bilgi bulunmamaktadır.
Küfe, Irak’ta Bağdat’ın yaklaşık 170 kilometre güneyinde bulunan İslam tarihi açısından önemli bir şehirdir. Küfe, Şii Müslümanlar için büyük önem taşıyan beş Irak şehrinden biridir. Küfe aynı zamanda Arap dilinin en eski senaryosu olan kufi yazının geliştirildiği yerdir. 11. yüzyılda sürekli saldırıya uğramaya başladı, sonunda küçüldü ve önemini yitirdi. Geçen yüzyılda Küfe’nin nüfusu yeniden artmaya başladı. Şii Müslümanlar için önemli bir hac yeri oldu. Muhammed bin Hasen el-Ahvâl’in hangi mezhebe bağlı olduğu hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Eğer Küfeli ise Şii mezhebinden olma ihtimali yüksektir fakat eserlerine bağlı olarak Sünni olma ihtimali de düşünülebilir. Bunun için eserlerinin ve bilinirse yaşadığı yerin araştırması gerekmektedir.
Muhammed bin Hasen el-Ahvâl’in Bilinen Eserleri
Muhammed bin Hasen el-Ahvâl eserleri ise şu şekildedir:
- Kitabüd devahii
- Kitabül eşbah
- Kitabüs silah
- Kitabül emsal
- Kitabü feale – efale
- Kitabü ma ittefaka lafzuhü – ihtelefe manahü
Muhammed bin Hasen el-Ahvâl hakkında yazılan bilgilere göre eserleri bu kadardır. Eserleri hakkında detaylı bilgi bulunmasa da bazı alimler tarafından alıntılandığı da görülmektedir.