Din alimlerinin önde gelen isimlerinden olan ve evliyanın büyüklerinden olarak bilinen Muhammed Can, doğum yeri ve tarihi net olarak bilinmez. Kendisi yaşamı boyunca dine bağlı kalmış ve bu alanda kendini geliştirerek, önemli alimlerden biri olmuştur. 1849 yılında ise Mekke-i Mükerrem’de öldüğü bilinir. Muhammed Can hakkında çok fazla bilgi bulunmasa da yine söylentiler ve bazı birinci kişiler tarafından aktarılan bilgileri bulunur. Bu yazımızda sizlere Muhammed Can hakkında bilinen önemli bilgileri aktaracağız.
Dini Yaşamı
Muhammed Can dini yaşamı konusuna değinecek olursak, ilim konusundaki tüm eğitimlerini tamamladıktan sonra bazı hizmetlerde bulunmaya başlamıştır. Büyük islam alimlerinden biri olarak da bilinen Abdullah-ı Dehlevi’nin yanında hizmet vermiş ve yüksek derecelerde unvan kazanmıştır. Gün içinde yanında bulunduğu hocasına hizmet eden Muhammed Can, gece vakitlerinde ise genellikle şehir dışına çıkar; örnek aldığı Şeyh Kutbüddîn Bahtiyâr-ı Kâkî mezarı yanında oturur ve dua ederdi. Genel anlamda hayatını ve dini yaşamını bu şekilde geçirdi de diyebiliriz. Ayrıca çok fazla riyazet ve mücahadede bulunduğu da söylenilenler arasında yer alır. Böylece ilmi ve alimliği ile birlikte yüksek hallede kavuşmuştur.
Muhammed Can’ın geceleri kabrini ziyaret ettiği Şeyh Kutbüddîn Bahtiyar’ın mezarının oraya bir gün bir adam çocuğu ile birlikte gelir. Belirtilene göre adamın çocuğu fazlasıyla hastadır. Hatta ölüm döşeğinde olan çocuğa ne yapıldıysa çare bulunamamıştır. Adam da son bir umut ile Kutbüddin’in kabrine dua etmek için gider. Bu esnada gece vakti yanlarına Muhammed Can gelir. Oğlunu Can’ın karşısına oturtan adam ikisini yalnız bırakarak uzaklaşır. Muhammed Can Hazretleri de çocuğa dua okur; nazar ve teveccüh eder. Allah’ın izni ile birlikte çocuk kısa sürede hastalığından kurtulur ve şifa bulur. Buradan da anlaşılacağı üzere Muhammed Can dini yaşamı boyunca Allah’tan aldığı yardımlar sonucunda pek çok kişinin yardımına da koşmuştur.
Dini Eğitim Süreci
Dini eğitim süreci göz önünde bulundurulduğunda hocası olan Abdullah-ı Dehlevi çeşitli dersler aldı diyebiliriz. Aslında alimliği ve din konusundaki pek çok şeyi kendisinden öğrendi. Sonrasında ise tüm kalan hayatını insanlara Allah’ın emirlerini ve yasaklarını öğretmek niyeti ile çalışmalar sürdürmekle geçirdi. Bu süreçte çevresindekilere ve öğrencilerine güzel ahlakı öğretmeyi de es geçmedi. Muhammed Can’ın insanlara verdiği güzel dersler ve öğütler dönemin Sultanı olan Abdülmecid Han’ın annesinin kulağına gider. Valide Sultan ise bunu duyunca Muhammed Can için Mekke-i Mükerrem’de bir dergah yaptırma kararı alır. Dergahın yapımının bitmesiyle birlikte Muhammed Can, burada öğrencilerine dini öğretmeye ve güzel ahlakı aşılamaya devam etti. Vakti geldiğinde de hayata gözlerini burada yumdu. Eğer merak edenler olursa, kabri vefat ettiği yerde günümüzde de ziyarete açık bir şekilde duacılarını beklemektedir.