Nazillili Muhammed Efendi Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yaşamış olan büyük tasavvuf alimlerinden birisidir. Asıl ismi Muhammed Hakkı’dır. Aydın’ın Nazilli ilçesinde doğmuş ve ilk eğitimini burada almıştır. Babasının ismi Ali dedesinin ismi ise İbrahim’dir. Bölgede eğitim aldıktan sonra devrin önemli okullarından olan El Ezher’de eğitim almak için Kahire’ye gitmiştir. Burada eğitimini tamamladıktan sonra hacca gitmiştir. Hac vazifesini yerine getirdikten sonra bölgede bulunan alimler ile tanışma fırsatı elde etmiştir. Tanıştığı Nakşibendi şeyhlerinden birisi olan Şeyh Mustafa el Hindi’ye bağlanmıştır. Ayrıca bölgede bulunan önemli alimlerden olan Ödemişli Hacı Halil Hilmi Efendi’den hilafet almıştır. Şeyh Muhammed et- Tunisi, Muhammed es-Senusi ve Zeynüddin el-Mekki’den icazet alarak önemli alimlerden birisi olmuştur. Hanefi mezhebinin önemli alimlerinden birisi olan Nazillili Muhammed Efendi pek çok alanda icazet almış alimlerden birisidir.
Nazillili Muhammed Efendi’nin Eserleri
Bu büyük alim yazdığı eserler ile günümüzde pek çok kişiye ışık olmuştur. Eserleri şunlardır;
- Hazinet’ül Esrar ve Ceiletü’l- Ezkar; Muhammed efendi bu eserinde Kuran-ı Kerimde yer alan surelere dair bilgiler vermiştir. Ayrıca eserde Kuran-ı Kerim’e dayandırılarak nafile ibadetler konu edilmiştir. Büyük mutasavvıflardan İbn’ül Arabi ekolüne dair bilgilerin verildiği eserde tasavvufa ait olan Mürşid’i Kamil’in alametleri hakkında bilgiler verilmiştir. Eser pek çok kez basılmış ve istifade edilmiştir.
- Büdürü’l- Müsfire an Vücühi’l Ehadisi Fi’ttisali’l-Magfire; eserde Muhammed Efendi’nin Hicaz bölgesinde bulunduğu esnada aldığı ilim neticesinde öğrendiklerini yazmıştır. İbadetlerin, zikir ve teşbihlerin faziletleri kitapta yer alır.
- Mefza’ul Hala’ik ve Menba’ül Kahaik: risale tarzında yazılan eserde İslami terimler olan iman, ibadet, cennet ve cehennem, teşbih gibi kavramlar ele alınmıştır. Ayrıca İslam’da tövbe ve istiğfarın önemine değinilmiştir.
Nazillili Muhammed Efendi’nin eserleri arasında İslami konular dışında sağlık ve sosyal hayat alanında da bulunur. Tasavvufun hayatın her alanında uygulanabilen bir yaşam tarzı olduğunu ve Allahın rızasını gözettiği eserlerinde anlaşılmaktadır. Sosyal hayatta giyinme adabı, ticari hayatta İslami kurallar ve yeme içmeye dair edep sınırları eserlerinde yer alan konular arasındadır. Ayrıca sağlık alanında ruhsal problemlere ve bedensel sorunlara karşı bazı tedavi önerilerinde bulunmuştur. Eserlerinde yer alan bilgilerde Kuran’ı Kerim’i okuma adabı ve kutsal kitap hakkında açıklayıcı bilgiler bulunur.
Nazillili Muhammed Efendi’nin Vefatı
Nazillili Muhammed Efendi pek çok kitabının yanı sıra yaptığı sohbetlerle birçok kişinin istifa ettiği bir zat olmuştur. 1884 yılında Mekke’de Hakkın rahmetine kavuşmuştur. Tüm hayatını ilim öğrenmeye ve ilim öğretmeye adamış olan Nazillili Muhammed Efendi’nin vefatı çevresindekiler tarafından üzüntü ile karşılaşmıştır. Talebelerine yaptığı sohbetlerde Allah’a itaatin önemi ve kalbi manevi hastalıklardan arındırma üzerine sohbetlerde bulunmuştur. İlahi aşk ve ibadetleri hakkı ile yerine getirme üzerine pek çok sohbette bulunmuştur. Kitapları günümüzde okunan ve istifade edilen kitaplardandır.