Tirmizi, 824 yılında günümüzde, Özbekistan Tirmiz kentine bağlı Buğ köyü olarak bilinen bölgede dünyaya gelmiştir. Dokuzuncu yüzyılda yaşayan Fars hadis bilgini olarak ün yapmıştır. Aile köklerinin ise Merv’den Özbekistan’a göç ettikleri bilinir. Beni Kays Aylan kabilelerinden, Beni Süleym’e nisbeten; Sülemi nisbesiyle anıldığı ifade edilir. Tam olarak bilinmemekle beraber, kör olarak doğduğu ya da sonradan kör olduğu ifade edilir. İlköğrenim eğitimini aldıktan sonra, 849 yılından sonra hadis ilmi üzerine çalışmalara başlamıştır.
Hadis derlemek ve ilim öğrenmek adına, Tirmizi; Horasan, Irak ve Hicaz gibi bölgelere ziyaretler yapmıştır. Öncelik olarak, Müslim, Buhari ve Ebu Davud gibi meşhur alimlerden hadis öğrenmiştir. Ondan bazı isimler, hadis dinlemiş ve rivayetlerde bulunmuşlardır. Bu alimler arasında Heysem bin Kulab el Sasi, Muhammed bin Mahbub el Mahbubi el Mervezi bulunmaktadır. Buhari’nin, Et-Tariḫu’l kebir adlı kitabının; Tirmizi’nin en çok okuduğu ve faydalandığı kitap olarak bilinir. Buhari’de Tirmizi’nin zekâsını ve ilmini takdir eden kişiler arasında yer alır. Ayrıca ondan birkaç tane de hadisi şerif rivayet ettiği de bilinir.
- Tirmizi’nin belirttiğine göre, kendisine; “Aslında benim senden faydalandıklarım senin benden faydalandıklarından daha çoktur” şeklinde ifade etmiştir.
Tirmizi, Buhari’den sonra ise en çok dönemin alimlerinden olan; Ebu Züra er Raz ve Abdullah b. Abdurrahman ed Darimi’nin fikirlerinden faydalandığı belirtilmektedir. Tirmizi’nin döneminde, muhaddis konusunda alimlerin ona danışması ile hadisi rivayetinde önemli bir alim olduğunu aynı zamanda da, imam, lakabıyla anılması ile hadis alanında ilminin üstünlüğünü gösterdiği belirtilir. El Camiʿuṣ ṣaḥiḥ eserini bitirmesinin arsından bu eserleri Irak, Hicaz ve Horasan bölgelerinin ileri gelen alimlere göstermiştir. Böylece kitabı ile onların takdirini de aldığı belirtilir.
Tırmizi’nin Eserleri
Tirmizi, çağının ileri gelen hadis ilmi alimlerinden biri olmuştur. Muhaddis, hadis ve daha birçok alanda ilim öğrenmiş ve bu alanda çeşitli eserler vermiştir. Döneminde Buhari gibi önemli isimlerden ders aldığı gibi onlarda, Tirmizi’den hadisi şerif rivayet etmişler ve böylece onun alimliğini güvenilir kılmışlardır.
- El Camiʿuṣ Saḥih
- Eş Şemaʾilün Nebeviyye
- El İlelül Kebir
- El İlelüṣ Sagır
- Tesmiyetü Asḥabi’n Nebi
- Kitabüt Tarih
- Kitabü’l-Esma vel Küna
- Ez-Zühd