Vahidi Nişabur bölgesinde dünyaya gelmiştir. Doğum yılı ile alakalı kaynaklarda bilgi mevcut değildir. Araplar’ın, Beni Kudaa kabilesine mensup bir aileden olduğu ifade edilir. Mettuye ile Vahid adlarındaki atalarından dolayı, Mettuyi ile Vahidi şekilde anılmıştır. Vahidi ismiyle de meşhur olmuştur. Ailesi ticaret ile uğraştığı için, Rey ile Hemedan arasında yer alan Save bölgesinden Nişabur’a giderek buraya yerleşmişlerdir. Bu sebeple öncelikle, Nişabur’da yer alan önemli alimlerden ders almıştır.
Vahidi, Ebu Ömer Said b. Hibetullah el-Bistami adlı alimden; hüsni hat öğrenmiş ve kuranı kerimi ezberlemiştir. Ardından ise Ebu Bekir Ahmed b. Hasan El-Hıri ve Ebu Tahir Muhammed b. Muhammed b. Mahmis ez-Ziyadi ile Hasan b. Muhammed el-Herevî gibi isimlerden hadis ilmiyle alakalı dersler almıştır.
- Kıraat derslerini ise; Ebu Osman Said b. Muhammed el Hıri, Ebul Kasım Ali bin Ahmet el Büsti ile Ebul Hasan Ali bin Muhammed el-Farisi’den öğrendiği belirtilir.
- Nahiv, sarf, lügat ve meani, edebiyat ve şiir ilimlerini ise: Ebül-Hasan İmran b. Muas el Magribi ve Ebül Hasan Ali b. Muhammed el Kuhendizi ile Ed Darır, Ebül Fazl Ahmed bin Muhammed el Aruzi gibi âlimlerden öğrendiği kayıtlarda yer alır.
- Tefsir ile kıraat ilmini: Ebu İshak es-Salebi hocasından ders almıştır.
Vahidi, ilim öğrenmek adına birden farklı seyahatlerde bulunduğuna dair kaynaklarda bilgiler vardır. Fakat nerelere geziler düzenlediği net olarak belirtilmemektedir. Eserlerinde yer alan ifadelerden ise; Cürcan, İsfahan ile Bağdat gibi bölgelere gittiği anlaşılmıştır. İlim öğrendikten sonra, uzun yıllar medreselerde de ders vermiş ve öğrenciler yetiştirmiştir.
- Bilinen öğrencilerinden bazıları ise; El Kamil müellifi Ebül Kasım el Hüzeli, Ebül Abbas Ömer b. Abdullah bin Ahmed el Ergıyani ve kardeşi Ebu Nasr Muhammed el Ergıyani ile Ebu Muhammed Abdülcebbar bin Muhammed el Hevvari, Ebu Bekir Yahya bin Abdürrahim el Makberi, Ahmed b. Muhammed el-Meydani gibi isimlerdir.
Vahidi, 1076 yılında, yaklaşık yetmiş yaşlarındayken Nişabur’da vefat etmiştir. Hayatı boyunca ise ilim yoluna harcadığı birikimleri neticesinde; allame, muhaddis, tefsir ve fakih, Arap dili, nahivde üstat, şair sıfatlar kazanmış ve her birinde önemle anılmayı başarmıştır.
Vahidi Eserleri
Vahidi, Şafii mezhebine mensup olarak bilinir. Eserlerinde ise Ehli sünneti savunduğu belirtilir ve Kaderiyye, Müşebbihe, Mücessime gibi fırkalara karşı da mücadele ettiği ön görülür. Tefsir ile Kuran ilimleri alanındaki üstünlüğünün yanı sıra, Arap dili ve edebiyatındaki birikimiyle de tanındığı söylenebilir. Bazı manzumelerinde Arapça dilini yansıttığı bilinir.
Vahidi eserleri arasında yer alan kitaplarından bazıları şöyledir:
- Kitabül Megazi: Varaklık bir nüshasının, Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunduğu söylenir.
- El Basiṭ fi tefsiril Ḳuran: Döneminin en önemli tefsirlerinden biridir.
- Muhtasar bir tefsir olan El Veciz fİ tefsiril kitabil Aziz
- Dört ciltlik El Vasiṭ fitefsiril Ḳuranil mecid El Vasıṭ beynel maḳbuḍ vel basit tefsiri
- Esbabün-Nüzul: Alanında kaleme alınan, en meşhur eserlerden biri olduğu ifade edilir.
- Şerḥu Divanil Mütenebbi