Yahyâ Bin Abdülhamîd El-Hımmanî, çok meşhur olmuş hadîs âlimlerinden bir tanesidir. Onun bilinen künyesi ise kaynaklar içerisinde şu şekilde belirtilmiştir: Ebû Zekeriyyâ. Ancak yine kaynaklar içerisinde onunla ilgili bilgiler arasında doğum tarihi konusunda net bir bilgi olmadığını görürüz. Doğum tarihinin tam olarak ne zaman olduğu bilinmemektedir. Ancak vefatına dair bilgiler gösterir ki; Yahyâ Bin Abdülhamîd El-Hımmanî, 228 yılı itibariyle Samarrâ üzerinde vefat etmiştir. Bu tarih ise tam olarak 843 yılına tekabül eder. Ayrıca Samarrâ üzerindeyken vefat etmiş olan ilk hadîs bilgini de yine o idi.
Yahyâ Bin Abdülhamîd El-Hımmanî, farklı âlimler ve ders aldığı hocalar tarafından sika olduğu söylenen ve aynı zamanda çok engin bir hadis bilgisi bulunduğu ifade edilen bir bilgindi. Zaten daha sonrasında ilim tahsilini de Bağdat üzerinde attığı pek çok adım ile sürdürdüğü belirtilmektedir. Buradayken farklı âlim zâtlardan çeşitli dersler almış, hadisler dinlemiş ve bu hadislerden rivayette bulunmuştur. Ayrıca ondan hadis rivayetinde bulunan isimler de olmuştur.
Ebû Zekeriyyâ’nın Hadis İlmi
Ebû Zekeriyyâ’nın hadis ilmi, Bağdat üzerindeyken şekillenmiştir. Hımmânî ilim için Bağdat üzerine gelmiştir. Burada bu ve daha pek çok âlim isimden hadisler rivayet etmiştir: Süleymân b. Bilâl, Şerik b. Abdullah, Hammâd b. Zeyd, İbrâhim b. Sa’d, Ebû Avâne, Hâlid b. Abdullah ve başka âlimler…
Hımmânî’den hadisler rivayet etmiş olan isimler arasında önde gelenler ise şu şekilde sıralanır: Hammâd b. Ali el-Verrâk, Ebû Bekir b. Ebüddünyâ, Ahmed b. Yahyâ el-Hülvânî, Ebû Kılâle er-Rakkâşî… Ayrıca Kûfe üzerinde “müsned” kaleme alanların ilki, yine Hımmânî’dir. Hadisler öğrenmiş ve bunları yazmak amacıyla çok fazla memleket dolaşmıştır. Neticede ise onbin kadar hadis ezberlemiş bir âlim olmuştur.
Abdullah Bin Muhammed Bin Menî’nin Hımmanî Hakkındaki Görüşü
Abdullah b. Muhammed b. Menî’nin Hımmanî hakkındaki görüşü, dile getirdiği bazı sözlerden anlaşılmaktadır. Onun anlattığına göre bir gün onun kapısının önündelermiş. Bu esnada Hımmanî bineğinin üstünde oraya gelmiş. Hadis âlimleri ise Hımmanî’ye, kendilerine hadis öğretmesi için istekte bulunmuşlar. O ise kendisinin Ebû Zekeriyyâ’nın yanına gelmiş olduğunu söylemiş; akabinde de onun yanına girmiş. Bir süre içerde durduktan sonra yeniden dışarı çıkmış. Kendisine, onu nasıl bulduğu sual edilince ise sika olduğunu dile getirmiş.
Muhammed Bin Abdullah Bin Süleymân el-Hadrâmî’nin Hımmanî Hakkındaki Görüşü
Muhammed b. Abdullah b. Süleymân el-Hadrâmî’nin Hımmanî hakkındaki görüşü, etrafındakilere söylemiş olduğu ifadelerinden anlaşılmaktadır. El-Hadrâmî, Muhammed b. Abdullah b. Nümeyr’in kendisine Hımmanî’nin nasıl olduğunu sual ettiğini söylemiştir. Nümeyr’in ise Hımmanî için hem iyi hem de sika bir âlim olduğunu, bu nedenle ondan istediği hadisi yazabileceğini dile getirdiğini aktarmıştır.
Hımmanî’den Bahsedilen Kaynaklar
Hımmanî’den bahsedilen kaynaklar içerisinde en fazla zikredilen ifadelerden biri onun iyi ve sika bir âlim olduğu ifadesidir. Bu ifade, hem kaynaklarda geçer hem de başka âlimler tarafından öngörülen bir görüş olarak rivayet edilir. Ayrıca onun hadis ilmi alanındaki tahsilinden, attığı adımlardan bahsedilir. Ancak doğum tarihi ile ilgili net bir bilgi, bu kaynaklarda geçmemektedir. Onun hakkında bazı bilgilere ulaşabileceğiniz kaynaklardan birkaçı şu şekilde sıralanabilir:
- Mu’cem-ül-müellifîn (12.cilt, sy.205),
- Târîh-i Bağdâd (14.cilt, sy.167),
- Tehzîb-üt-tehzîb (11.cilt, sy.243),
- Tezkiret-ül-huffâz (2.cilt, sy.423),
- El-A’lâm (8.cilt, sy.152).