İmâm-ı Şafiî’ nin yakinen arkadaşı olarak bilinen Yûsuf bin Yahyâ Buveytî’ nin asıl adı Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî’dir. Halk ve ilim sahipleri arasında bilinen lakabı ise Ebû Ya’kûb el-Buveytî olmuştur. Hayatı hakkında özel malumat bilgileri fazla bulunmayan Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî olup, lakabı Ebû Ya’kûb el-Buveytî güzel kuran okuması ile bilnmektedir. Şafii mezhebinin oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Doğum tarihi net olarak bilinmeyen Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî, nam-ı diğer Ebû Yakûb el-Buveytî’ nin vefat tarihi ise Miladi takvime göre 845’ i göstermiş olduğu rivayet edilmiştir. Ölümü diğer alimlerin aksine işgence yollu olmuştur. Mu’tezile fırkasına mensup olan sapkın inançlara sahip kişilerin inançlı olarak kendisini görmesinin ardından Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî yani diğer bilinen ismi ile Ebû Ya’kûb el-Buveytî’ yi boynuna ve ayaklarından zincire vurulmuştur. Elleri başının üstüne gelecek şekilde bağlanmış olan Yûsuf bin Yahyâ, Bağdat’ da iken mübarek Recep ayı içerisinde şehit edilmiştir.
Yûsuf bin Yahyâ el-Buveytî’ nin Hayatı Hakkında Bilinenler
Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî yani Ebû Ya’kûb el-Buveytî, Abdullah bin Vehb iliminden olduğu gibi aynı zamanda İmâm-ı Şafiî’ den hadis ilmini dinlemiştir. Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî olup, lakabı Ebû Ya’kûb el-Buveytî’ den hadis rivayet eden alim ismilerinin bir çoğu bilinen islam alimler vardır. Bunlar;
- Âlim Ebû İsmail et- Tirmizî
- Âlim Ebü’l-Vefid bin Ebil-Cârûd,
- Âlim Ahmed bin Mensûr er-Remadî
- Âlim Muhammed bin Âmir el-Mesîsî Efendi
- Âlim İbrâhîm bin İshâk el-Harbî Efendi
- Âlim Kâsım bin Hâşim Efendi
- Âlim Kâsım bin el-Mugîre el-Cevherî
- Âlim Rebî’ bin Süleymân el-Murad Efendi
Ebû Hatim ise Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî olup, lakabı Ebû Ya’kûb el-Buveytî’ nin sadık hadis-i şeriflerin şartlarının kendisinde bulundurduğunu rivayet etmiştir. Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî yani Ebû Ya’kûb el-Buveytî hakkında Ebü’l-Âsım şu şekilde söz etmektedir;
İmâm-ı Şafiî, kendisine karşı fetvâ konusu için Yûsuf bin Yahyâ el- Buveytî’nin fetvâlarına hep güvendiği ve kendisine herhangi bir mesele sorulması halinde kalablık ya da uygunsuz olması halinde fetva vermesi için Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî yani Ebû Ya’kûb el-Buveytî’ ye gönderdiğini bildirmiştir. Her konuda fetva verilmemesinin altını çizerek bildiren İmâm-ı Şafiî’nin Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî yani Ebû Ya’kûb el-Buveytî’ye bu denli fetva konusunda itibar etmiştir. Bu durumun bu şekilde oluşu ile bilinmesinin üzerine ünü yayılmıştır. İmâm-ı Şafiî (r.a) vefatı üzerine yerine vekil olarak bakan isim ise fetva verme konusunda her zaman güvenmiş olduğu isim Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî
Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî yani Ebû Ya’kûb el-Buveytî’ Şafii mezhebi için bir çok ilim sahibi kişiyi ilim sahibi yapmıştır. Şafii mezhebinin dört bir yana yayılması için yetiştirmiş olduğu ilim sahibi öğrencileri ile birlikte hareket etmesi önemli bir rol oynamıştır.