Herkes tarafından bilinen bir gerçektir ki, Kur’an’ı kerim Müfesser ve Müfessirdir. Müfessir nedir? sorusuna açıklık getirmek gerekirse, anlaşılması güç bir metine anlaşılma özelliği katan, yorumlayan kişi olarak açıklamak mümkündür. Kur’an’ı yorumlayan kişi olarak da söyleyebilmek mümkündür. Kur’an’da yer alan ayetlerin, birbirinin tefsiri olma niteli taşımaktadır. Yine Kur’an’da yer alan bir ayette az ya da öz kısa bir biçimde geçen herhangi bir konunun, başka bir ayet içerisinde daha geniş bir şekilde açıklanmış olması da bilinen gerçekler arasındadır. Kur’an-ı Kerim, konuları eş ve zıttı ile birlikte ele alır, hal böyle olunca “mesani” bir kitap olduğu doğrudur. Kur’an’da yer alan ayetlerin, birbiri ile benzemesi ya da benzeşmesi bakımından “müteşabih” bir kitap olduğu da gerçektir. Müfesser Ve Müfessir Nedir?
Müfesser ve Müfessir Olan Kur’an
İlk müfessir kimdir sorusu tefsirciler tarafından açıklanmıştır. Bu kişiler tarafından ilk müfessir Muhammed olarak kabul edilmektedir. Kur’an’ı yine Kur’an ile tefsir etmiştir bilgisi de apaçık doğrudur. Bununla beraber Sehabe ve tabiin şeklinde ifade edilen I. ve II. nesil Müslümanlar peygamberin buyurduğu bazı açıklamaları da büyük bir özen ile kaydetmişlerdir. Kur’an’ı Kerim sadece açıklanan, yorumlanan veya izah edilen bir kitap olma özelliği taşımaz. İzah edici ve açıklayıcı bir niteliğe sahip olma bakımından da “müfessir” bir kitap olma özelliği taşır.
Müfesser ve Müfessir Nedir?
Müfesser nedir sorusuna yönelik müfessirlerin pek çok çalışmaları mevcuttur. Anlaşılması güç bir metni açıklayan “Müfessir” olarak tanımlanırken, Müfesser de “açıklanmış” anlamı taşır. Kur’an’ın kendi kendisini açıkladığı türden ayetlerin ortaya koyarak ve Kur’an’ı düzgün bir şekilde açıklamaya çalışmak, bu çalışmaların sonuçlarını da insanlar ile paylaşmak zordur. Her okunuşunda insana yeni kapılar açan kutsal kitap, önceki okunuşta fark edilmeyen pek çok detayı sonraki sefer karşınıza çıkarabilir. Bu nedenle de Kur’an sürekli olarak okunması gereken bir kitap olma özelliği de taşır. Tam da bu noktada bu kutsal kitabın Müfesser ve Müfessir olduğunu söyleyebilmek mümkündür.
Müfessirler
Çok uzun zamanlardan beri toplumda önemli bir yere sahip olan müfessirler, yaptıkları zorlu işlerle de topluma mal olmuş önemli kişilerdir. Kur’an’da yer alan ayetler üzerine yorumlar yapan bu kişiler, anlaması zorlu metinleri de açıklamakla görevlilerdir. İlk müfessir olma niteliği taşıyan Hz. Muhammed (sav), o dönemde okuma yazma bilen sahabilerin de bu işi yapmasına vesile olmuş. Topluma mal olmuş önemli Müfessirler şu şekilde sıralanabilir:
- İbn- Mesud, Ubbey bin Ka’b, Zeyd bin Sabit, Ebu Musa el Eşari, Abdullah bin Zübeyr (Sehabet Devri)
- Abdullah Bin Abbas, Mücahid, Ata bin Ebu Rebah, İkrime, Tavus, Zeyd Bin Eslem, Enes bin Malik (Tabiin Devri)
- İmam-ı Azam, İmam-ı Şafii, İmam-ı Malik, Ahmet bin Hanbel, İmam-ı Gazali, Süyuti, Necmeddin Ömer-i Nesefi, Fahrettin er-Razi, Kadı Beydavi, Seyyid Şerif Cürcani, İbn Kesir (Diğer Devirler)
- Muhammed Esed, Seyyid Kutup, Ali Sabuni (Modern Devir)
Türk Müfessirler
En önemli müfessirler Türk müfessirler olarak bilinmektedir. Osmanlı döneminde yetişen ve ismini tüm dünyaya duyurmayı başaran Ahmet ibni Kemal Paşa yürüttüğü çalışmalarla büyük ses getirmiştir. Bunun dışında yine Osmanlı döneminde Ebussuud Efendi, Denaullah-ı Dehlevi, Molla Hüsrev, Molla Hüsrev ve Molla Gürani’de yine önemli isimlerdendir. Yakın dönemde yetişen müfessirler ise Elmalılı Muhammet Hamdi Yazır, Kazım Öztürk, Hacı Murad Sertoğlu, Ali Rıza Sağman, İsmail Hakkı İzmirli, Osman Nebioğlu, Besim Atalay, Ömer Feyzi Mardin şeklinde sayılabillir.