CelâleddÎn Mahallî; mantık, tefsir, kelâm, nahiv, usûl-i fıkıh âlimi olarak biliniyor. İslam âliminin ismi de, Muhammed bin Ahmed bin Muhammed bin İbrâhim bin Ahmed bin Hâşim Mahallî’dir… Lakabıda, Celâleddîn olan İslam düşünürü, 791’de Kahire’de gözlerini dünyaya açtı. 864’te de hayata gözlerini yummuştur.
Celâleddîn Mahallî Eğitim Hayatı
CelâleddÎn Mahallî eğitim hayatı, Kahire’de Kur’an-ı Kerimle birlikte farklı ilmi kitapları okumakla geçti. Arap diliyle birlikte edebiyatını, usûl-i fıkıhı ve fıkıhı; Şemsüddîn Bermâvî adlı bir alimden öğrendi. Ayrıca Celâleddîn Mahallî, Şemsüddîn Bermâvî ile birlikte Baybarsiyye adı verilen yerde kaldı. Celâleddîn Mahallî, Şemsüddîn Bermâvî’den çok yardım almıştır.
- Cedel, arûz, usûl-i fıkıh, mantık, beyân ve meânî ilimlerini, Bedrüddîn Aksarayî’den
- Fıkıh ilim bilgilerini; Beycûrî, Velî el-Irâkî ve Celâleddîn Belkînî’den feyz alarak öğrenmiştir.
- Nahiv ilim bilgi ve araştırmalarını; Şemsüddîn Şetnûfî ve Şihâbüddîn Uceymî’den ders alarak büyük bir ilerleme kaydetmiştir.
- Hesâb ve ferâiz ilim ve bilimlerini de ; Nâsırüddîn bin Enes Mısrî tarafından alarak alanında ünlü ve donanımlı bir İslam düşünürü haline gelmiştir.
Tefsirle birlikte farklı ilimlerde de adını duyuran Bisati’den de aynı zamanda Celâleddîn Mahallaî çok yararlanmıştır. Bizzat Bisatî’nin yanında kalmıştır. Aynı zamanda, Alâüddîn Buhârî’den de çok fazla bilgiler öğrenerek, ona inanılmaz saygı göstermiştir. Celâleddîn Mahallî hatta pek çok önemli Hanefi âlimlerinden de eğitim gördü…
Hadîs ilmini de CelâleddÎn Mahallli’den öğrenme fırsatı yakalayan âlim, Hâfız İbni Hacer ve Velî el-Irâkî’den hadis ilim dersi alma imkanı kazanmıştır. Celâleddîn Mahallî gibi alnında ün kazanmış İslami bilgini ve Velî el-Irâkî tarafından, Elfiye şerhini okuması için icazet verilerek âlimin ilim safhası büyük bir özveri ile devam ettirilmiştir.
Celâleddîn Mahallî’nin Önemli Çalışmaları
CelâleddÎn Mahallî özellikle, nakli ve akli ilimlerde çok başarılı olmuştur. İslam düşünürünün gelir kaynağıysa, manifaturacılıktı. Fakat dükkânını daha sonra başka birine emanet ederek kendini, ders okutmayla eser yazmaya vermiştir.
Minhâc-ı Ferî, Cem’ul-Cevâmi başta olmak üzere Berde ve Verekât gibi pek çok ilim ve fıkıh kitaplarının da şerhlerini yapan âlimin ilim hayatı başarılı bir şekilde son hız devam etti. Yaptığı bu şerhlerinde; kısa, anlaşılır olmasına özen göstermiştir. İslam âlimi, hac üzerine de bir eser yazmıştır. Diğer âlimler tarafından, CelâleddÎn Mahallî’nin eserleri çok fazla ilgi görüyordu. Özellikle Şemsüddîn Bâmî tarafından CelâleddÎn Mahallî eseri, Venâî’den de dinlendi. Bu eser sonra Şam’a götürüldü. Celâleddîn Mahallî ‘nin eserlerini araştırmak ve daha geniş kitlelere duyurmak için Şam’a ilk kez götüren âlim olarak bilinse de; bu kişi kaynaklarda Şemsüddîn Bâmî olarak gösterilmektedir. öğrencilerine de özellikle CelâleddÎn Mahallî eserlerini okuyup, yazmalarını emretmiştir.
CelâleddÎn Mahallî, ilim konusunda oldukça derin bir bilgiye sahiptir. Ondan çok kişi, ilim öğrenerek kendilerini geliştirmişlerdir. Çok uzak yerlerden bile CelâleddÎn Mahallî’den ilim öğrenmek adına, onun yanına gelmişlerdir. Hatta ondan icazet alarak, o hayattayken bile başkalarına ders vermeye başlamışlardır.
Büyük âlimler dahi, CelâleddÎn Mahallî’den ilim öğrenmişlerdir. CelâleddÎn Mahallî, ilim hayatına devam ederken Berkûkiyye Medresesi’nde 844’te fıkıh derslerini vererek faziletli bir âlim olarak öğrenmeye devam etti. Müderrislik görevine büyük bir özveri ile devam eden âlim, Müeyyidiyye Medresesi’nde bu tahsilini yapmıştır. Kadılık görevi de teklif edilse de bunu kabul etmeyen âlim yaşamını adeta İslam’a adamıştır. Çok zeki olan İslam âlimi, 7’den yetmişe herkesin sevgisini kazanmıştır.
CelâleddÎn Mahallî’nin Önemli Eserleri
- Tefsîr-ül-Kur’ân-il-Kerîm
- El-Envâr-ül-mudiyye fî medh-i hayr-il-Beriyye
- El-Cehr bil-Besmele
- Teshîl-ül-fevâid fin-nahvi
- Şerhu cem’ıl-cevâmi’ lis-Sübkî
- Kenz-üz-zehâir fî şerh-ıt-tâiyyeti