İsfihan’da dünyaya gelmiştir. Alim Receb 336 yılında yani miladi olarak Ocak-Şubat 948 yılında doğmuştur. Çeşitli kaynaklarda doğum tarihi farklı belirtilmektedir. Ailesi Fars kökenlidir. Dedesi Mihrân teşvik ile Müslüman olmuştur. Müslüman olmasında Ca’fer bin Ebû Tâlib’in torunu olan Abdullah bin Muâviye’nin desteği vardır. Zühd mektebi olan dedesi dönemin ünlü sufîlerindendi ve Ebû Nuaym el-İsfahânî zamanında da dersler vermekteydi. Babası Ebû Muhammed Abdullah Suriye ve Irak’a yolculuklar yapar ve hadis derlerdi. Sekiz yaşından itibaren hadis dersleri görmüştür. İsfahan o dönemlerde önemli bir ilim merkeziydi. Bu sayede birçok alimden ders görme fırsatı yakalamıştır.
Ebû Nuaym el-İsfahânî Eseri
Babası Yolculukları ile ileri gelen alimlerden Ebû Nuaym adına icazet aldı. Suriyeli muhaddis Hayseme b. Süleyman bu alimlerdendir. Ayrıca Basralı İbn Dâse de kendisine icazet verdi. Ebû Nuaym 356 senesinde ilim görmek için yola çıktı. Askerimükrem, Tüster ve Ahvaz’a gitti. Basra, Vâsıt ve Kûfe’ye yolculuk yaptı. Bağdat, Mekke ve Eyle gibi şehirlere giderek ilim aldı. Bu yerlerdeki asrın alimlerinden dersler aldı. Assâl, Ebû Bekir el-Ciâbî, Taberânî ve Ebû Bekir el-Katîî gibi ilim adamlarının derslerine girdi. Daha sonra Cürcân ve Horasan’a gitti. Burada Esterâbâd, Cürcân ve Nîşâbur’da dersler aldı. Ebu Nuaym el-İsfahani eseri Mucemüş Şuyuh adlı eseri de dönemin önde gelen alimlerine tanıtmıştır. Birçok hocasının tek varisi olarak bilinmektedir. Tasavvuf alimi olan Ebû Nuaym aynı zamanda Ḥilyetü’l-evliyâʾ müellifi ve kelam ilmi sahibidir. Tarihçi ve hadis alimi olarak da bilinir.
Ebû Nuaym el-İsfahânî Eserleri
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Sâlih el-Müezzin, Ebû Ali el-Vahşî gibi isimler kendisinden hadis rivayet etmiştir. Geniş hadis ilminden faydalanmak için birçok talebe İsfahan’a gelerek Ebû Nuaym’dan dersler almıştır. Ünlü alim Muharrem aynın 20’sinde 430 yılında vefat etmiştir. Miladi takvimde bu tarih 22 Ekim 1038’e denk gelmektedir. Bir sûfî olarak tanınsa da aslında zühd ve takvası ile öne çıkmaktadır. Tasavvuf tarihçisi kimliği ön plandadır. Sufi tabakat kitaplarında yer edinmemesi de buna bir delildir. Ebû Nuaym el-İsfahânî eserleri kelam ile yakından alakalıdır. Delâʾilü’n-nübüvve, Ṣıfatü’l-cenne, el-Fiten, Ẕikrü’l-Mehdî ve nüʿûtüh gibi eserlerinde de kelam ilmi mevzu bahistir. Ayrıca er-Red ʿale’l-Lafẓıyye ve’l-Ḥulûliyye eserinde de kelam ilminden bahsetmiştir. Eserlerinde görüldüğü üzere kelam ilminde kendine has fikirleri vardır.
Ebû Nuaym el-İsfahânî Eğitim Hayatı
Ḥilyetü’l-evliyâʾ ve ṭabaḳātü’l-asfiyâ isimli eserinde birçok ilim adamının biyografisini yazmıştır. Kronolojik olarak ilerleyen eserde faziletleri de anlatılmıştır. Delâʾilü’n-nübüvve eseri ile Hz. Peygamber’in peygamberliğini ispatlamıştır. Bu konu açısından delil olması için mucizeler ve rivayetler aktarmıştır. Ẕikru aḫbâri İṣbahân. Târîḫu İṣbahân eseri ile birçok kitaba kaynak olacak bir kitap kaleme almıştır. Ebû Nuaym el-İsfahânî eğitim hayatı sırasında edindiği bilgileri ve ilmi eserleri ile talebelere aktarmıştır. Arap olmayan milletler hakkında hadisler yazmıştır. İsfahan’ın tarihi hakkında bilgilere de yer vermiştir. Şehrin alimleri hakkında bilgiler nakletmiştir.