Ebü’l Lutf Haskefî, Şafii mezhebine bağlı olan ünlü âlim zâtlardan bir tanesidir. Bilinen tam asıl adı ise kaynaklarda şu şekilde geçer: Muhammed b. Ali b. Mensûr b. Zeyn-ül-Arab el-Haskefî el-Makdisî. Bu mübarek zatın lakabı ise Şemseddîn olup başlıkta belirtilen isim şahsın künyesidir. 1416 senesinde o dönem Diyarbakır’a bağlı Hısn-i Keyfâ yani Hasankeyf’de dünyaya gelmiştir. Doğduğu yerde büyüyüp yetişmiştir. Kahire, Kudüs ve Haleb şehirlerinde devrin ünlü imamlarından din dersleri almıştır. Din ilimlerinin yanında nahiv, fıkıh, edebiyat, sarf, şiir ve daha birçok irfan alanında âlim olarak tanınmıştır. 1455 senesinde henüz 39 yaşında iken Kudüs’te vefat eden söz konusu şahsın birçok eseri mevcuttur.
Dini Mertebesi Nedir?
Çok küçük yaşta Kuran’ı ezberleyerek hafızlık mertebesine ulaşmıştır. Kuran’ı Kerimi tilavet edişinden dönemin birçok ilim adamı etkilenmiştir. Nahiv ile sarf ilim alanlarını ise o devrin Hasankeyf bölgesinde kadılık yapan El-Hâc Zeyneddîn Abdürrahmân ile Celâl b. Halvâî’den tahsil etmiş olan bu zât, onlardan aynı zamanda mantık ilmini de öğrenmiştir. Geometri, astronomi, matematik ve fen ilimlerini Kıvâmüddîn-i Şîrâzî’den ders alarak öğrenmiştir.
Fıkıh ilmi üzerine aldığı dersleri Ubeyd-ül-Bâbî’den öğrenen Ebü’l Lutf Haskefî, hesab ve feraiz bilgilerini de Zeyneddîn Mahir’den öğrenmiştir. Söz konusu şahıs nahiv, fıkıh, hadis ve tefsir derslerini de Şihâbüddîn bin Rislân’dan almıştır.
Ebü’l Lutf Haskefî’nin Hayat Felsefesi
Ebü’l Lutf Haskefî’nin hayat felsefesi din ilimlerinin yanında fen ilimlerini de öğrenme üzerine kuruludur. Ebü’l Lutf Haskefî 1431 senesinde Haleb’e gelmiş, buradan da Kudüs’e geçerek bu şehre yerleşmiştir. Aynı dönemde hacca giden şahıs, Kudüs’ün Salâhiyye Medresesi’nde hocalık görevinde bulunmuştur. Kahire’de kaldığı dönemde Şemseddîn Esnevî Hazretlerinden ders alan Ebü’l Lutf Haskefî kendisinden çok etkilenmiştir. Eserlerinde kendisine çeşitli iltifatlarda bulunmuştur.
Ebü’l Lutf Haskefî’nin İlim Sahibi Yönü
Ebü’l Lutf Haskefî çeşitli meziyetlerin yanında yüksek ilim sahibi bir zattı. Hat sanatı ile yazı yazma konusunda da meşhur olan şahıs cilt yapma sanatına da hâkim birisidir. Binlerce ciltlik kitabın olduğu bir kütüphanede onun ciltleri kendini mutlaka gösterirdi. Bu özelliği ile de herkesi kendine hayran bırakmıştır. Edebiyat alanında da insanları kendine hayran bırakan şahıs, çok güzel kaside ve şiirler yazmıştır. Şiirlerinde Şecî sanatını ustalıkla kullanan Ebü’l Lutf Haskefî olağanüstü bir kerem ve lütuf sahibidir. Yaşadığı dönemde herkesi kendine hayran bırakan ve övgüyle anılan şahıs kısa ömründe yetiştirdiği talebeleri vasıtasıyla uzun yıllar adından söz ettirmeyi başarmış veli zatlardan birisidir.
Hazretlerinin Kitapları
Yaşadığı kısa ömründe insanlara örnek olmayı bir hayat felsefesi haline getiren Ebü’l Lutf Haskefî, yazdığı kitaplar ile de sonraki nesillere örnek olmaya çalışmıştır. Ebü’l Lutf Haskefî Hazretlerinin kitapları aşağıda sıralanmıştır.
- Ref’ul Hicâb fî zebâihi ehlil kitâb ve münâkehâtihim
- Şeceretün fî ilmiş sarf
- Tahkîkül kelâm fî mevkıfil me’mûm vel İmâm
- Şeceretün fî ilmin nahv