El-Hâc Kara Halîl Efendi Osmanlı Devletinin hatırı sayılır şeyhülislamlarındandır. Mecitözü’nde doğan söz konusu şahsın babasının adı Mustafa’dır. Amasya’da belli bir zaman eğitim almayı Konya’ya gitmiştir. Konya’da yine Osmanlı şeyhülislamlarından Fehmi Efendi ile aynı medresede eğitim almıştır. Fehmi Efendi’den icazet alan El-Hâc Kara Halîl Efendi onunla birlikte İstanbul’a dönmüştür. Ruûs sınavını kazanarak ilmiye sınıfına dâhil olan El-Hâc Kara Halîl Efendi 1839 yılında SırrîzâdeMescidi’ndeVahîd Bey Dersiyesi müderrisliğine tayin edilmiştir. Sonrasında fetvahaneye devam etmiş ve müsevvid olmuştur.
El-Hâc Kara Halîl Efendi’nin Devlet Görevleri
Mübarek zatın devlet görevleri Devlet-i Aliyye’de çok az kişiye nasip olacak niteliktedir. 1867 yılında Haremeyn payesine, 1868 yılında ise İstanbul payesine ulaşmıştır. 1868 yılının sonunda Evkaf-ı Hümayun müfettişliği görevine atanmıştır. 1870 yılında bu görevden ayrılan El-Hâc Kara Halîl Efendi hacca gitmiştir. 1870 yılı içerisinde Meclis-i Tetkîkāt-ı Şer‘iyye ve Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye Cemiyeti üyeliklerine getirilmiştir. 1871 yılında 2. Defa fetva eminliği görevine atanan söz konusu şahıs şeyhülislam oluncaya kadarki 7 yıl boyunca bu görevde bulunmuştur.
Şeyhülislamlığa Giden Yol
El-Hâc Kara Halîl Efendi’nin zorlu görevlerde bulunmasından sonra şeyhülislamlığa giden yol açılmış olup 26 Temmuz 1877 yılında padişah 2. Abdülhamit tarafından İmâm-ı Sultânî Hayrullah Efendi’nin vefatından sonra boşalan şeyhülislamlık makamına getirilmiştir. Yaklaşık 9 ay süre ile bu görevde bulunan mübarek zat 4 Aralık 1878 tarihinde bu görevden azledilmiştir. Tarih kaynaklarında yer alan bilgiye göre mübarek şahsın azil sebebi Abdülaziz’in hal’ fetvasını yazmasından dolayı 2. Abdülhamit’in güvenini zedelemesi olarak gösterilir. El-Hâc Kara Halîl Efendi bu görev esnasında devletin bekası ile ilgili birçok siyasi ve idari toplantıya katılmış, önemli kararların alınmasına katkı sağlamıştır. Abdülaziz’in hal’ine dair hazırlanan fey-tvayı Mithat Paşanın isteği ile yazdığı yönünde çeşitli rivayetler vardır.
El-Hâc Kara Halîl Efendi’nin Kişiliği
El-Hâc Kara Halîl Efendi’nin kişiliği ile ilgili tarih kaynaklarında birçok bilgi mevcuttur. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye Cemiyeti üyeliği esnasında beraber çalıştığı Cevdet Paşa ile yakın dostluğu bulunan El-Hâc Kara Halîl Efendi söz konusu şahsın kitaplarında adı sıkça anılmaktadır. Kendisine bir süre hocalık da yapmış olan Cevdet Paşa El-Hâc Kara Halîl Efendi’den bahsederken fıkıh bilgisinden çok istifade ettiğini itiraf eder. Kişiliği hakkında ise son derece saf bir kişiliğe sahip, herkesin iyi niyetine itimat eden kişiliği zayıf karakterli birisi şeklinde tanımlanmıştır. El-Hâc Kara Halîl Efendi’nin bazı hukuk ve fıkıh kitaplarına şerh düşerek yorum yaptığı ve durumun aydınlığa kavuşması için gerekli açıklamaları yaptığına rastlanır.