Abdullah bin Zübeyr el-Hümeydî adıyla bilinse de tam adı Ebû Bekr Abdullah bin ez-Zübeyr bin Îsâ el-Kureşî el-Humeydî’dir. Peygamber soyundan gelen önemli İslam alimleri arasında yer almaktadır. İsminden dolayı kendisini Abdullah bin Zübeyr el-Avvam ile karıştıranlar olmaktadır fakat ikisi farklı kişilerdir.
Abdullah bin Zübeyr el-Hümeydî’nin Hayatı
Abdullah bin Zübeyr el-Hümeydî hayatı hakkındaki bilgilerimiz sınırlıdır. Doğum yeri ve tarihi tam bir bilgi bulunmamaktadır. Derâverdî, Fudayl bin İyâz, Velîd bin Müslim, Süfyân bin Uyeyne, Vekî‘ bin Cerrâh ve İmam Şâfiî gibi önemli alimlerden eğitim almıştır. Muhammed bin İsmâil Buhârî, Ebû Zür‘a er-Râzî, Zühlî, Hanbel bin İshak, Ebû Hâtim Muhammed binİdrîs er-Râzî ve Fesevî gibi alimler Abdullah bin Zübeyr el-Hümeydî’den eğitim almıştır. İmam Şâfiî’nin ölümünden sonra Mısır’dan Mekke’ye gitmiş ve orada 15 yıl boyunca fetva vermiştir. 834 yılının (hicri takvime göre 219) Mart ayında vefat etmiştir fakat bu tarihi bazı kaynaklarda 835 olarak görmek de mümkündür. Vefat ettiği ve defnedildiği yer Mekke / Hicaz olarak bilinmektedir. Ölümünün nasıl gerçekleştiğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır.
Abdullah bin Zübeyr el-Hümeydî’nin hayatı boyunca çok önemli alimlerden eğitim aldığı görülmüştür. Bunun sonucunda Mekke’de yazılmış en eski Müsnedlerden birini çıkarmış oldu. Yaşadığı zaman da ölümünden sonra da diğer alimler tarafından anılan biri oldu. Gelenekselci tavrı ve günaha karşı olan farklı bakış açılarıyla bilinmekteydi. Bazı konularda eleştirenler olsa da genellikle sevilen biriydi. Fıkıh ve hadis alanında çalışmıştır. Ayrıca hafız da olmuştur.
Abdullah bin Zübeyr el-Hümeydî’nin Yazdığı Eserler
Abdullah bin Zübeyr el-Hümeydî eserleri arasından bazılarını açıklayacağız:
- el-Müsned: 19 yıl boyunca Süfyân bin Uyeyne ile çalıştığı için İbn Hayr el-İşbîlî bu eseri Müsnedü’l Humeydî an Süfyân bin Uyeyne olarak adlandırmaktadır. Maktaba Shamila’ya göre eserin içerisinde 1500 hadis vardır. Diğer araştırmacılara göre ise bu sayı 1327’dir. Bilinen en eski Müsned (Hadis kitabı) örneklerinden biridir. Peygamberimizi sözleri dışında az miktarda da sahabelerin sözlerine de yer vermiştir. Eser basılı halde bulunmaktadır.
- Uṣûlü’s sünne: Kaza, iman, günah vb. konular üzerinde tartışmalara açık olan unsurları barındıran küçük bir risâledir. Eser basılı halde bulunmaktadır.
- Ar Radd ‘Ala an Nu’man
- At Tefsir
- Ad Dala’il
Abdullah bin Zübeyr el-Hümeydî hadisleri (rivayet ettiği) arasından birkaç örnek aşağıda bulunmaktadır:
“Kıyamet (insanlar için) günü azabı en şiddetli olanı(dır), dünyadayken insanlara en çok acı ve cefa vermiş olan kimsedir (en çok acı çeken olacaktır)”
“Kim Ramazan ayında ondan sonra Şevval (hicri takvimde 10.) ayında da altı gün oruç tutarsa, (bütün) ömrü boyunca oruç tutmuş gibi olacaktır.”
“Allah’ım faydalı ilim, helal rızık, kabul edilen amel isterim”
“Ey küçük! Yemek yiyeceğin zaman, Besmele söyle, sağ elinle ye ve önünden ye”