Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî İslam tarihinde önemli bir yer tutmuş ve günümüzde hala hadis-i şerif ilmi dendiğinde akla ilk gelen alimlerden biridir. Bilinen künyesi Ebû Ali el-Hazzâz ed-Darîr olmakla beraber kendisine hitap edilirken kullanılan isimler Bağdadî ve Mervezî olarak bilinmektedir. Bu hitapların sebebi Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin Mervez şehrinde doğmuş olması ve sonra Bağdad’a gitmesi ve buraya yerleşerek hayatına Bağdad’da devam etmesidir. Vefat ettiği güne kadar Bağdad’da yaşadığı bilinmektedir. Tarihte Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’ye ait net bir dpğum tarihi bilinmemekle ait bilinen vefat tarihi ise 231 (m. 845) yılıdır. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî, hadis ilmi üzerine tahsil almış, okuyan ve bu hadisler üzerine tasnifleri bulunmakta olan bir alimdir. Alimlik hayatı boyunca birçok farklı ders almış ve kendisini İslam ilminin her alanında geliştirmiştir. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’yi yakından tanıyan kaynaklar kendisinin tarihte yer alan bilge alimliği kadar kişisel hayatında da takdir gören ve hayranlık duyulan bir kişi olduğunu söylemiştir. Buna neden olarak ise Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin Peygamber sünnetlerine, Allah’ın emir ve yasaklarına, güzel ahlaka uygun yaşamaya titizlikle dikkat etmesi gösterilmektedir.
Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin Hayatı
İslam alimlerinin neredeyse tamamı ilim yoluna çok küçük yaşlarında adım atmış ve bu yolculuğu öldükleri güne kadar devam ettirmişlerdir. İlim öğrenmek ve İslam ilmiyle ilgilenmek hayat boyu sürecek olup, sonsuz bilgi birikimi gerektiren bir konudur. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin hayatı da hadis ve tasavvuf ilimleriyle geçmiştir. Küçük yaşta ilgi duymaya başladığı Hadis-i şerif ilimlerini öğrenmek ve Peygamber sünnetlerini, yaşantısını yeni nesillere öğreterek alimler yetiştirmek için bir ömür çabalamıştır. Yaşadığı şehir olan Bağdad’da gerek İslam ilmi konusundaki derin bilgeliği gerekse hoşgörülü ve sevgi dolu karakteri ile onu tanıyan tanımayan herkesin ilgi ve sevgisini kazanmıştır. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin Hayatı boyunca çok az uyuyan, çok az yemek yiyen, genellikle gündüzleri oruç tutan bir alim olarak bilinmekte ve vaktinin çoğunu Hadis ilimlerine, ibadet etmeye, tasavvuf sohbetleri dinlemeye ayırmıştır. İlim yolunda geçirdiği bu hayatında her zaman tek hedefi İslam alemine ve insanlığa hizmet etmek olmuştur.
Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin Hocaları
İslamiyet tarihinde iz bırakmış ve günümüzde hala ismi, eserleri kullanılan İslam alimlerinin neredeyse tamamı başka alimler tarafından yetiştirilmiş ve kendileri de yeni alimler yetiştirmiştir. Bu nizami döngü sayesinde tarihte İslam alimlerinin bulunmadığı hiçbir dönem gözlemlenmemiştir. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin hocaları da onun bilge ve ilim sahibi bir Hadis-i şerif alimi olmasında, tasavvuf ilminde büyük otorite sayılmasında önemli roller oynamışlardır. İsmi İslam tarihinde bilinen vw Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin hocalığını yapmış isimlerden bazıları; Abdullah bin Mübârek, Abdülazîz ed-Derâverdî, Süfyân bin Uyeyne, Yahyâ bin Ebî Zaide ve Hatim bin İsmail gibi isimlerdir. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî bu isimlerle bilinen ve bilinmeyen birçok farklı İslam aliminden tefsir, hadis, tasavvuf dersleri almış; bu sayede bilgi birikimini hayat boyu arttırmıştır. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin hocalarının kendisi hakkında yaptığı ortak yorum ise onun çok azimli, ilim öğrenmek için çaba sarf eden, ahlaklı, saygılı ve disiplinli bir talebe olduğu yönündedir. Bu nedenle hem hocalarından hem çevresinden hürmet gösterilen bir evliya olmuştur.
Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin Talebeleri Kimlerdir? Kimlere İlim Öğretmiştir?
Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî kendisi gibi birçok İslam aliminin yetişmesinde rol oynamayı hedeflemiştir. Bu nedenle hayatını ilim öğrenmeye adamakla beraber aynı zamanda bu ilimleri tebliğ etmeye ve alim olmak isteyenlere öğretmekle geçirmiştir. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin talebeleri kendisine çok saygı duyan, bir hocadan ziyade onunla aralarında derin bir muhabbet bağı kurduklarını söylemiştir. Bu nedenle derslere gereken önemi verir ve ilim yolunda hızlı sonuçlar almışlardır. Hârûn bin Ma’rûf el-Mervezî’nin yetiştirdiği bilinen isimlerden bazıları İslam tarihinde önemli roller oynamışlardır. Bu alimler; Ebû Dâvud, İmâm-ı Müslim, İmâm-ı Buhârî ve Ahmed bin Hanbel gibi isimler olup bu isimlerin dışarısında neredeyse kendisine talebelik yapanların sayısının 1000’i aşkın olduğu bilinmektedir.