Humeyd Bin Mahled Zenceveyh hafız ve büyük hadîs âlimlerinden biri olarak bilinen bir kişidir. Humeyd Bin Mahled Zenceveyh yazmış olduğu değerli eseleri sayesinde oldukça meşhur bir hale gelmiştir. Asıl adı Humeyd bin Mahled bin Kuteybe bin Abdullah iken künyede adı Ebû Ahmed el-Ezdî olarak geçmektedir. Aynı zamanda çevresi tarafından sürekli kullanılan lakabı ise Zenceveyh’dir. Alına bakılırsa bu lakap babasına ait olduğundan babasının lakabı ile anılır ve İbn-i Zenceveyh ya da Humeyd Zenceveyh olarak anılır. Zenceveyh Horasanda Nesa denilen bir kasabada 746 yılında doğmuştur. Hayatını kaybettiği asıl tarih 865 olarak bilinirken bazı rivayetlere göre daha erken vefat etmiş olarak görülür.
Humeyd Bin Mahled Zenceveyh ve Hayatı
Humeyd Bin Mahled Zenceveyh Hadîs-i şerîf öğrenmek için doğduğu Horasan’dan ayrılarak Hicaz, Irak, Mısır ve Şam’a gitmiştir. Humeyd Bin Mahled Zenceveyh hayatı boyunca çok fazla Hadîs-i şerîf öğrenmiştir. Bu nedenle hadis ilmi içinde Kesîr-ül-hadîs adı verilen ve fazla hadîs-i şerîf rivâyet eden âlimlere verilen isim ile anılmıştır. Zenceveyh pek çok âlimden çok fazla hadis-i şerif oğrenmiştir. O âlimlerden bazıları ise şöyledir:
- Ca’fer bin Avn el-Amri,
- Vehb bin Cerîr, Osman bin Amr,
- Ali bin Hüseyn bin Vâkıd el-Mervezî,
- Me’mel bin İsmail,
- Muhammed bin Yûsuf el-Feryâbî,
- Ali bin el-Medînî,
- Ebû Nuaym
Aynı zamanda Humeyd Bin Mahled Zenceveyh yazmış olduğu eserlerde İslâm, mâliye ve arazi hukukunu ince detaylar ile anlatmıştır. Zenceveyh’in yazmış olduğu detaylı eserleri ise Âdâb-ün-nübüvve, Kitâb-ül-emvâl ve hadîs kitabı olan et-Tergîb vet-terhîb kitaplarını olarak bilinmektedir. Yazmış olduğu Kitâb-ül-emvâl kitabı ise 3 cilt şeklinde hazırlanmıştır.
Humeyd Bin Mahled Zenceveyh Hakkında Âlimlerin Düşünceleri
Humeyd Bin Mahled Zenceveyh hayatı boyunca hadisi şerif öğrenmeye devam eden bir kişi olmuştur. Bu neden yüzünden Humeyd Bin Mahled Zenceveyh hakkında bazı âlimler düşünleri bulunmaktadır. Âlim olan kişilerden bazıları ise düşüncelerini şu şekilde dile getirmiştir; İbn-i Hibbân, “Humeyd Zenceveyh, Nesâ’da hadîs ilmine en çok hizmet eden zâttır” demiştir ve “Sikât” kitabında sika âlimler arasında zikretmiş, âlim ve fakîh bir kişidir demiştir. Ömrü hadîs aramakla geçen Zenceveyh ‘in hafızası oldukça kuvvetliydi. Öğrendiği bir şeyi ve görüştüğü bir kimseyi unutması imkânsız denilebilirdi. Aynı zamanda bir başka ilim sahibi olan Ebû Ubeyd ise; “Horasan’dan bizim yanımıza gelen gençler içerisinde İbn-i Zenceveyh ve Ahmed bin Sibeveyh’in oldukça farklılardır ve asla bir benzerleri bulunmaz” demiştir. Aynı zamanda bir diğer âlim olan Hâkim ise: “Zenceveyh muhaddis ve kesîr-ül-hadîs idi. O iyi, sâlih bir kişi olup, hadîs rivâyet etme şartlarını taşıdığı için, babam onun hadîslerini yazdı” diyerek düşüncelerini dile getirmiştir.