Abdullah bin Ahmed bin Hanbel olarak bilinse de tam ismi Ebu Abdillah Ahmed bin Muhammed bin Hanbel eş-Şeybanî el-Mervezî’dir. Ayrıca Ahmed bin Hanbel ve İbn Hanbal isimleriyle de anılmaktadır. Önemli İslam alimleri arasında olmasıyla beraber Hanbeli mezhebinin de kurucusudur. Müslümanlar arasında saygı gören biri olmuştur.
Abdullah bin Ahmed bin Hanbel Hayatı
Ahmed bin Hanbel hayatı 780 yılında Irak’ın Bağdat şehrinde başladı. Ailesi aslında Basra kökenlidir. Evlenmiş ve iki çocuk sahibi olmuştur. Ahmed bin Hanbel, Bağdat’ta kapsamlı bir şekilde çalıştı ve daha sonra eğitimini ilerletmek için seyahat etti. İmam Ebu Hanefi’nin öğrencisi olan Abu Yusuf’tan İslam hukuku eğitimi aldı. Daha sonra Irak, Suriye ve Arap Yarımadası’nı ziyaret eder. Bu geziden sonra Müsned adını verdiği Hadis-i Şerif’te yazmaya başladı. Birkaç yıl süren seyahatinden sonra Şafii İslam hukuku okumak için Bağdat’a döndü. Hayatı boyunca beş defa Hacca gitti. Mihne zamanında işkence edilmiştir ama yine de fikirlerini değiştirmemiş ve öğretilerini yaymıştır. Mihne olayı, Abbasi halifesinin öğretisini yaymak için kullandığı bir tarz zorlama yöntemiydir. Bu yüzden birçok alim işkence görmüştür.
Ahmed bin Hanbel, yaşlılığında müftü olarak görev yaptı ve Hanbeli mezhebini kurdu. 2 Ağustos 855 yılında yine doğduğu yer olan Bağdat’ta vefat etti. Bazı tarihçilere göre cenazesine 800.000 erkek ve 60.000 kadın katıldı. Ayrıca cenaze gününden sonra 20.000 Hıristiyan ve Yahudinin din değiştirip İslam’ı seçmiştir. Ahmed Bin Hanbel Türbesi Irak’ın Rufasa şehrinde yer almaktadır.
Abdullah bin Ahmed bin Hanbel Eserleri
Ahmed Bin Hanbel eserleri şu şekildedir:
- Müsned: 27000 hadisten oluşan bir Hadis-i Şerift’tir.
- Kitâbü’s Sünne
- Kitâbüz Zühd: Peygamberler ve sahabeler hakkında bilgi verdiği eserdir.
- Kitâbü’l Veraʿ
- Kitâbül ʿİlel ve marifetir ricâl: Hadis hakkında yayınlanan eserdir.
- Kitâbü Feżâilis sahâbe: Hadis hakkında yayınlanan eserdir.
- el-Mesâil: Fıkıh alanında yayınlanan eserdir.
- Kitâbüs Salât
- Kitâbül Eşribe: Hadis hakkında yayınlanan eserdir.
- er-Redalez zenâdıka vel Cehmiyye
- el-ʿAkīde
- Kitâbü Fezâili ʿAli
- Kitâbül Vuḳūf vel vesâyâ
- Bâbü ahkâmin nisâʾ
- Kitâbüt Tereccül
- Kitâbü Ehlil-milel ver ridde
- Cevâbül İmâm Ahmed bin Hanbel ʿan suâl fî halki’l Kurʾân
- Kitâbül İrcâʾ
- Kitâbül Îmân
Ahmed bin Hanbel’in daha birçok eseri bulunmakla beraber günümüze ulaşamayan eserleri de vardır.
Hanbeli Mezhebi
Hanbeli mezhebi dört büyük Sünni İslam’ın en küçük grubudur. Hanbeli mezhebi şeriatı ağırlıklı olarak Kur’an’dan, Hadislerden ve Sahabe görüşlerinden oluşur. Diğer Sünni mezheplere kıyasla daha gelenekselcidir ve Asari’ye bağlı kalınmıştır. Suudi Arabistan, Kuveyt ve Katar ülkelerinde çok yaygındır. Ayrıca Bahreyn, Suriye, Umman, Yemen ve Irak’ta da Hanbeli mezhebi bulunur. Kur’an ve Hadisler dışındaki hiçbir şeyi kabul etmemektedirler. Mezhebe dahil olduğu bilinen bazı önemli isimler: Abdülkadir Geylani, Ebu Davud, İbn Manda, Al-Harani, İbn Hamdan, İbn Humaid vb. Daha sonradan çıkan Vahabiliğin Hanbeli mezhebine benzediği de söylenmektedir.