Asıl adı Abdullah el-Melik ibn Abdullah el-Aziz ibn Cüreyc olan İslam alimi, 699 senesinde doğmuştur.
İbn Cüreyc Hayatı
İbn Cüreyc hayatı 699 senesinde Mekke’de başladı. Babası Abdullah el-Aziz’in bir fakih olduğu, büyükbabasının da Bizans kökenli olduğu bilinir. Cüreyc ismi, Yunanca Georgios adının Arapça bir karşılığıdır. Banu Umeyye’nin kölesi olan dedesi onu el Halid ibn Asid isimli alimin bünyesine mensub olarak yetiştirdi.
15 yaşındayken, daha önce Kuran okunuşu ve İslami miras yasaları hakkında bilgi sahibi olmadığı için el Halid ibn Asid tarafından reddedildikten sonra Meccan hukukçu Ata ibn Abi Rabah’ın çalışma çevresine kabul edildi. Ata ile yaklaşık 18 yıl kaldıktan sonra İbn Cüreyc, M.Ö. 120/738 yılına kadar Amr ibn Dinar başkanlığında çalışmaya başladı. Bu dönemde Mücahid ibn Cabr, İbn Abi Mulayka ve Abdullah ibn Umar’ın Mevlevi derslerine de katıldı. Sonunda kendi öğrencilerini, özellikle tarihçi Al-Vagidi’yi ve hukukçu Sufyan ibn ʽUyaynah’ı aldı. Bu sırada İbn Cüreyc, dindarlığıyla bilinen bir kadınla evlendi.
Hicaz’ın dışına nadiren seyahat etmesine rağmen İbn Cüreyc,, Bağdat ve Sanaa’da kalarak hayatının sonuna doğru Irak ve Yemen’i ziyaret etti. 768 senesinde ise Yemen’de vefat etti.
İbni Cüreyc Öğretileri
İbn Cüray, muta nikadının caiz olduğuna inanıyordu. Akdettiği muta evliliklerinin sayısı Cerir ibn Abdullah al-Dabbi tarafından 60, Al-Shafi’i tarafından 70 ve Al-Dhahabi tarafından 90 olarak verilmektedir, Daha sonraki kaynaklarda bulunan rivayetlere göre de ibn Cüreyc, bu görüşünü geri çekmiştir. İbn Cüreyc’in bu tutumunu hocası Ata’dan aldığı bilinmektedir.
İbn Cüreyc’in Çalışmaları
İbn Cüreyc’in Kitab el-Sunnah adlı geleneksel koleksiyonuna, fıkıh eserlerinin standart yapısına öncülük etmesi ve musannaf türüyle başladığı inanılmaktadır. Öğrencisi Abdullah el-Rezzak ibn Hammam’ın ise gelenekleri konu sırasına göre düzenleyen ve onları ‘kitap’ başlıklı bölümlere ayıran ilk kişi olduğu iddia edilir. Ayrıca daha sonraki kaynaklarda sırasıyla Kitāb el-Tefsir ve Kitāb el-Manāsık olarak anılan tefsir ve manasık üzerine kitaplar yazdığı bildirilmiştir. Bununla birlikte, Ahmed ibn Hanbal’a göre, tefsir üzerine yapılan çalışmalar aslında öğrencilerinin bu konuda verdiği dersleri kaydetmesinden oluşuyordu. 2020’de tefsir eserinin bir el yazması keşfedildikten sonra ilk kez yayınlanmıştır. Bu tefsir, Nisa Suresi hakkındaydı. İbn Cüreyc’in çalışmaları bu şekildedir.
İbn Cüreyc tarafından aktarılan hadisler, Sünni hadis koleksiyonlarının altısında mevcuttur. Yemen’de kaldığı süre boyunca İbn Cüreyc’in derslerine, musannafında öğretilen geleneklerin 5.000’ini içeren ʽAbdullah el-Rezzak al-Sanʽani de katılmıştır.
İbn Cüreyc’in çalışmaları arasında pek çoğu henüz gün yüzüne çıkmamış durumdadır. Fakat daha ileri seviyede ve gelişmiş araçlarla yapılan araştırmalar, eserleri gün yüzüne çıkarmak için çokça kullanılır. Günümüzde İbn Cüreyc’e ait bir tarikat ya da öğreti bulunmamaktadır. Bu sebeple de günümüzde müridi olduğunu söyleyemeyiz.