Arap dili ve edebiyatı konusunda oldukça bilgili olan bu alimin 154(771) yılında doğduğu düşünülmektedir. Herat’ta dünyaya gelen alim Fıkıh, hadis ve kıraat alanlarında bilgiliydi. Babası Rum asıllıdır. İlk öğrenimini Herat’ta sıbyan mektebinde almıştır. 179(795) yılında Herat’tan çıkmış, Kûfe ve Basra’ya gitmiştir. Burada fıkıh, hadis ve tevsir dersleri almıştır. Dil alimlerinden eğitim alan Ebû Ubeyd uzun süre eğitim gördükten sonra birçok alanda eser yazdı. Ardından Herat’a döndü. Herseme b. A‘yen’in çocuklarına eğitim verdi. Sonraki dönemde Merv’e giden alım benzeri görevlerde yer aldı. Burada vezir Tâhir b. Hüseyin ile tanıştı. Vezir onu Sâmerrâ’ya davet etti.
Ebû Ubeyd Eğitim Hayatı
Sâmerrâ’da bir süre kalan alim Bağdat’a doğru yola çıktı. Sâbit b. Nasr b. Mâlik’in çocuklarına dersler verdi. İmam Şâfiî’den fıkıh dersleri öğrendi. Ahmed b. Hanbel’den de eğitim aldı. Ebû Ubeyd eğitim hayatı sırasında farklı ilimlerle de uğraştı ve kıraat ilmi ile ilgilendi. Birçok alimden dersler aldı. Farklı alanlarda kendini eğitti. Tarsus valisi Sâbit b. Nasr onu kadı olarak görevlendirdi. Ancak ilim ile uğraşmasını engellediği için bu görevden ayrıldı. Mısır’a gitti. Bağdat’a döndüğünde dersler verdi. Bu dersleri ile beraber Ġarîbü’l-ḥadîs̱ kitabını kaleme aldı. Daha sonra hacca gitti. Burada iken rüyasında Hz. Peygamber’i gördüğü için burada kalmaya karar verdi. 224 yılı Muharrem ayı (Aralık 838) içerisinde burada hayatını kaybetti.
Ebû Ubeyd İlmi
Ahlakı ve ilmi bilgisi ile tanınan alim birçok alimden ders alma ve sohbetlerine katılma şerefine erişmiştir. Dersleri oldukça ilgi toplamış ve insanlar onun derslerine girmek için uzak şehirlerden gelmiştir. Döneminin alimleri tarafından da takdir edilmiş ve Ebû Ubeyd ilmi konusunda güvenilirliğini ispatlamıştır. Birçok eser vermiştir. “el-Ġarîbü’l-muṣannef” eseri oldukça önemlidir.“garîbü’l-luga” kelimelerini açıklamıştır. Bu özelliğe sahip olan ilk lügat eseridir. Daha önce buna benzer bir eser yapılmaması ve eserin uzun bir sürede tamamlanması değerini arttırmaktadır. Eserin bölümleri ayrı olarak basılmıştır. Bu eser birçok araştırmaya kaynak olmuştur. Ġarîbü’l-ḥadîs̱ isimli eserinde de hadislerde yer alan ve az bilinen kelimeleri anlattı.
Ebû Ubeyd Ahlakı
Kitâbü’l-Ems̱âl isimli eserini ömrünün sonlarına doğru tamamlamıştır. Bu eserinde tartışmalı hadisler hakkında açıklamalar yapmıştır. Ayrıca birçok farklı konuda da fikir ve bilgilerini paylaşmış ve bu konulardaki görüşlerinin kaynaklarını sunmuştur. Ebû Ubeyd ahlakı ile de örnektir. Kitâbü’l-Emvâl isimli kitabında İslâm malî hukukunu ele almıştır. Bu konudaki açıklamaları nedeni ile oldukça değerli bir kitaptır. Feżâʾilü’l-Ḳurʾân isimli kitabında bazı sûrelerin faziletiyle çeşitli âyetlerin tefsirini anlatmıştır. Kitâbü’l-Îmân isimli kitabı Sünnî anlayışını açıklar. Bu alandaki ilk eser olarak bilinmektedir. Ayrıca Hz. Ebû Bekir ve Ömer’in nasihatleri de kitapta bulunur.