El-Hâc Halîl Efendi Osmanlı Devletinin meşhur din âlimlerinden birisidir. Söz konusu şahıs aynı zamanda Osmanlı Devletinin 101. Şeyhülislamıdır. Yani devletin alacağı kararlarda dini incelemeleri yapıp fetva veren en yetkili kişidir. Osmanlı Devleti şeriat ile yönetilen bir devlet sistemine sahip olduğu için şeyhülislam devlet kadrolarındaki en yetkili makamlardan birisidir. El-Hâc Halîl Efendi, Osmanlı Sultanı 3. Mustafa Han’ın kızı Hibetullah Sultan’ın dadısının oğludur. Doğum tarihi, doğum yeri ve babasının ismi tarih kaynaklarında tam olarak bilinmeyen söz konusu şahıs 1821 yılında Afyon’da vefat etmiştir. Kabri Afyon’da bulunan Gedik Ahmet Paşa Camii’nin yakınındadır.
El-Hâc Halîl Efendi’nin Saraya Getirilişi
El-Hâc Halîl Efendi’nin saraya getirilişi padişahın bizzat emri ile gerçekleşmiştir. Çocuk yaşta Kafkasya’dan alınıp saraya getirilmiştir. Kendisi ile aynı aylarda dünyaya gelen 3. Selim ile birlikte sarayda büyümüştür. El-Hâc Halîl Efendi saray tahsili ve terbiyesi ile yetişmiştir. 3. Selim Osmanlı tahtına oturduğu zaman kendisini Hazine kethüdâlığına atamıştır. 3 yıl bu görevi yapan El-Hâc Halîl Efendi sonrasında Galata Kadılığı görevine getirilmiştir. Kendi rızası ile ilmiye sınıfına giren ilim insanı uzun süre Galata Kadılığı görevini yürüttükten sonra 1803 yılında Mekke-i mükerreme payesine atanıştır. Aynı yıl hac görevini ifa edip Peygamber Efendimizin kabrini ziyaret ettikten sonra İstanbul’a dönmüş ve İstanbul Kadılığına atanmıştır. Burada kısa süre görev yapan şahıs çok zaman geçmeden Anadolu kadı askerliği görevine getirilmiştir.
El-Hâc Halîl Efendi’nin Osmanlı’daki Görevleri
El-Hâc Halîl Efendi kadılık görevlerini hakkaniyetle ifa ettikten sonra Osmanlı’daki görevleri 2. Mahmut Han devrinde 1808 yılında Rumeli payesi ile Meclis-i âliyye üyeliğine vazifelendirilmesi ile deva etmiştir. 1813 yılında Rumeli kadı askeri olan El-Hâc Halîl Efendi bir zama sonra bu görevden ayrılmış olsa da 1818 yılında aynı göreve tekrar başlamıştır. Fakat aynı yıl içinde bu görevden tekrar ayrılmıştır. Görevden ayrılmasından 8 gün sonra Mekki-zâde Mustafa Âsım Efendi’den boşalan Osmanlı Devleti şeyhülislamlık görevine getirilmiştir. 20 ay gibi bir zaman bu görevi layıkıyla yürüten söz konusu şahıs adil özelliği ile her zaman örnek oldu. 1821 yılında şeyhülislamlık vazifesinden ayrılıp Afyon’a yerleşen mübarek zat burada kısa bir süre kaldıktan sonra vefat etmiştir.
El-Hâc Halîl Efendi’nin Ahlakı
El-Hâc Halîl Efendi’nin ahlakı o dönemde herkese örnek olmuştur. Fazıl ve âlim bir kişi olan El-Hâc Halîl Efendi iffet sahibi bir kişiliğe sahip olmasının yanında adaleti ile de ön plana çıkmış birisidir. Şeyhülislamlık görevi yürüttüğü dönemde İstanbul Eyüp Sultan Camii’nde Ramazan aylarında imsakla sabah namazı arasındaki zaman diliminde Kuran’ı Kerim okunması emrini vermiştir. Hayır işlerinde de ön plana çıkan El-Hâc Halîl Efendi dönemin Osmanlı Sultanları tarafından da hürmet edilen bir şahsiyetti. Tarih kaynaklarında şahsın yazdığı bir esere rastlanmamıştır.