Harmelet Übnü Yahyâ bulunduğu dönem ve coğrafyadaki topluluklar tarafından bilgeliği kabul görmüş bir hadis, fıkıh alimidir. Künyesi ise Ebû Abdullah olarak bilinmektedir. Doğum tarihi 166 (m. 782), vefat ettiği tarih ise 243 (m. 858)’dir. Doğum ve ölüm yeri ise Mısır olarak bilinmektedir. Harmelet Übnü Yahyâ, Şafiî mezhebi alimlerinden biridir. Tasavvuf ilmi, fıkıh, tefsir, hadis-i şerif gibi ilimlerde otorite sayılacak derece bilgin bir kişidir. Bu nedenle yaşadığı süre boyunca bu ilimlerle ilgilenen veya ilgilenmek isteyen herkesin danıştığı isimlerden biri olmuştur. Harmelet Übnü Yahyâ çok yüksek seviyeli bir İslam alimi olmasının yanı sıra kişiliği ve ahlakı ile de herkese örnek teşkil eden bir isim olmuştur. Öyle ki kendisini tanıma fırsatı bulmuş olan kişiler onun bu kadar hoşgörülü ve kibar bir insan olmasına hayranlık duymakta ve Harmelet Übnü Yahyâ’ya olan hayranlıkları katlanarak artmaktadır. Bilgeliği konusunda oldukça cömert bir yaklaşım benimsemiştir. Harmelet Übnü Yahyâ kendi ilim alanına giren ve doğruluğundan emin olduğu bilgileri insanlarla paylaşmaktan çekinmez aksine bundan büyük bir haz duyduğunu ifade etmektedir. Yalnız kendi ilim alanına girmeyen ve doğruluğundan emin olmadığı konularda insanlara hüküm vermekten çekindiğini ifade etmiştir.
Harmelet Übnü Yahyâ’nın Hocaları
İslam alimlerinin bilinen ortak özelliklerinden en önemlisi muhakkak başka bir alim tarafından yetiştirilmiş olmalarıdır. Her alim kendi ilim alanında bilgilerini sindirdikten sonra talebelerine aktararak onların da donanım sahibi birer alim olmalarını hedeflemektedir. Harmelet Übnü Yahyâ’nın hocaları da onun yetiştirilmesinde ve İslam dünyasına sonsuz hizmetler eden bilge bir alim olmasında büyük rol oynamışlardır. Harmelet Übnü Yahyâ’nın Hocaları arasında en çok dersler aldığı ve İslam tarihinde sıklıkla adı duyulan isimler; Bişr bin Bekir, Abdullah bin Vehb, Eyyûb bin Süveyd er-Remlî ve İmâm-ı Şafiî olarak bilinmektedir. Bu alimlerin hepsi Harmelet Übnü Yahyâ’ya hocalık etmiş ve onunla farklı ilim alanlarında çalışmalar yapmışlardır. Kimisinden fıkıh, kimisinden hadis ve Kuran, kimisinden ise sohbet ve tasavvuf ilimlerini öğrenmiş bu sayede her ilim alanına sahip donanım barındıran bilge bir evliya olarak yetişmiştir. Harmelet Übnü Yahyâ ders alarak yetiştiği alimler dışında sohbetlere katılmayı ve farklı evliyaları dinlemeyi de sevmektedir. Bu nedenle sıklıkla seyahatlere çıkarak farklı İslam alimlerini dinlemiş ve onlardan da yeni ilimler öğrenmiştir.
Harmelet Übnü Yahyâ’nın Yetiştirdiği Talebeler Kimlerdir? Kimlere İlim Öğretmiştir?
Harmelet Übnü Yahyâ kendi hocaları tarafından ona öğretilen ilimleri sindirmiş, pekiştirmiş ve kendisi de bir ömür bunun üzerine eklemeler yapmıştır. Hayatının belli bir döneminde o da artık talebeler yetiştirmek ve yeni İslam alimlerinin oluşumuna katkı sağlamak istemiş bu nedenle de hocalık yapmaya başlamıştır. Harmelet Übnü Yahyâ nizami bir eğitim biçimi benimsemesine karşın talebelerine karşı oldukça sevgi dolu, hoşgörülü, tevazu sahibi ve anlayışlı bir hoca olarak gözlemlenmiştir. Harmelet Übnü Yahyâ’nın yetiştirdiği talebeler günümüzde hala İslam dünyasının yakından tanıdığı ve ilimlerini çok duyduğumuz isimler olmuştur. Bu isimler; Ebû Dücâne, İmâm-ı Müslim, Ahmed bin İbrâhîm el-Mısrî, İbn-i Mâce, Ahmed bin Osman ve Ebû Abdurrahmân olarak bilinmektedir. Harmelet Übnü Yahyâ’nın yetiştirdiği talebelerin her biri fıkıh, hadis, kelam gibi ilmi konuların yanında ahlak anlamında da doygunluğa ulaşmış; Allah’ın emir ve yasaklarını bilen, Peygamber sünnetlerini bilen ve bunlara uygun yaşayan alimler olmuşlardır. Bu sayede Harmelet Übnü Yahyâ hayatta tek hedefi olan İslam dünyasına ve insanlığa hizmet hususunu gerçekleştirmiş ve tarihte büyük ilimlere, çalışmalara imza atarak iz bırakan yeni alimler yetişmesinde vesile olmuştur.