409 yılında Özbekistan’da bulunan Semerkand şehrinde doğmuştur. Tam adı Hasen bin Ahmed bin Muhammed bin Kâsım bin Ca’fer olmakla beraber künyesi Ebu Muhammed’dir. Zamanın en büyük hadis olmayı başaran ve adını günümüze kadar yaşatan Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi, dönemin önemli alimlerinden ilim öğrenmiş ve öğrendiklerini kendi öğrencileri aracılığı ile gelecek nesillere aktarmıştır. Ömrünün neredeyse tamamını hadis öğrenmekle ve öğrendiklerini kitaplarda toplamakla geçiren Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi, İslam aleminde benzeri bulunmayan eserlere imza atmıştır. Dönemin önemli alimlerinden biri Abdülgâfir el-Fârisî, Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi için “O, hadîs-i şerîf ezberlemekte benzeri bulunmayan bir hadîs âlimi idi. Nişâbûr’a yerleşti. Buradan anlaşılacağı üzere Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi, hadis öğrenmekte bir hayli başarılı olmuş ve bu alanda alim olmayı başarmıştır. Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi, 491 yılında Zilka’de ayında Nişabur’da vefat etmiştir.
Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi’nin Hocaları
Hayatı boyunca pek çok farklı şehir gezerek farklı alimler ile sohbet etme fırsatı bulmuştur. Hadis ilminde meşhur olan alimlerden biri olmayı başarmıştır. Semerkand’da doğan Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi, ilim öğrenebilmek için doğduğu toprakların dışında çıkarak ilk önce Buhara, Belh ve Nişabur şehirlerine gelmiştir. Buralarda pek çok alim ile sohbet edip ders almasının ardından Nişabur’a yerleşmiştir. Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi’nin hocaları arasında dönemin önemli İslam alimleri Hâfız Ca’fer İbni Muhammed el-Mustagfirî, Abdüssamed el-Âsımî’den, Hamza bin Muhammed el-Ca’feri gibi isimlerin yanı sıra Ebû Hafs bin Mesrûr, Ebû Saîd el-Gencervedî gibi isimler bulunmaktadır. Kendisinin bir alim olmasının ardından onlarca öğrencisi olmuştur. Öğrencilerine alim olduğu hadis alanında önemli bilgiler aktarmıştır. Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi’nin öğrencileri arasında Cüneyd-i Kâini ve Hayyât-us-Sûf vardır. Öğrencilerine kendi bilgilerini aktardı Muhammed bin Câmi ondan ders aldı. Hibbetürrahmân bin Kuşeyrî ve Vecih-üş-Şehâmî onun sohbetlerine katıldı. İsmâil bin Muhammed et-Temîmî gibi isimler öğrencileri arasında yer almaktadır.
Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi’nin Eserleri
Kendi hocalarından öğrendiği hadis ve ilimlerde dahil olmak üzere İslam aleminde yer edinen önemli kaynakların altında imzasını atmıştır. Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi’nin eserleri arasında Kitâbü Bahr-il-esâmîd fî sıhâh-ı mesânîd adı verilen çok kıymetli bir eser yer almaktadır. Bu kitap yüz binden fazla hadisin yer aldığı çok önemli bir kaynaktır. Denilene göre bu eserin içeriğini konulara göre düzenlemiş olsaydı İslam aleminde eşi benzeri olmayan bir kaynağa imza atmış olurdu. Kitabın tamamının 800 cüzden oluştuğu bilinmektedir. Hasen bin Ahmed Es-Semerkandi’nin daha onlarca eseri bulunmaktadır. Bu eserlerin tamamı altın değerinde bilgiler içermekte olup hem yazıldığı döneme hem de daha sonra gelecek olan dönemlere bir ışık olmuştur.