İbn-i Zugdan, döneminin evliyalarından önemli bir isimdir. 1417 yılında Tunus’ta dünyaya gelmiştir. Bilinen tam ismi ise şu şekildedir: Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Davud b. Selame el-Yezletyni et-Tunusi Kahiri. Onun için bilinen künye adı ise şu şekilde kaynaklarda yer alır: Ebu Abdullah ve Ebü’l-Mevahib. 881 yılında, Kahire’de hayata veda etmiştir. Karafe’de yer alan eş-şaziliyye kabristanında defnedilmiştir. Zugdan, öncelikle ilim öğrenmeye Kuranı Kerimi ezberleyerek başlamıştır. Aynı şekilde birden fazla da ilmi eser okumuş ve öğrenmiştir. Ayrıca Arap edebiyatı eve Arap dili üzerine de tahsil görmüş ve çok iyi bir seviyeye ulaşmıştır. Bu alanda hocaları ise; Abdullah er-Remli, Ömer Eş-Şelşani ve Ömer El Berzeli gibi önemli alimlerdir.
- Fıkıh ilmi bilgilerini, İbrahim el-Ahdari isimli ilim hocasından,
- Mantık ilmi alanını, Muhammed el-Musuli isimli alim zâttan,
- Hadis ilmi alanını ise İbn-i Hacer isimli hocasından tahsil etmiştir.
1438 yılında ise Kahire’ye gitmiş ve Tasavvuf erbabıyla görüşerek onların sohbetlerinde bulunmuştur. Evliyanın büyük zâtlarından bir tanesi olan Yahya b. Ebi’l-Vefa isimli zâtla da görüşme fırsatı bulmuştur. Maliki mezhebine mesnup Zugdan hakkında, El-Münavi;
- Gönül ehli olan ve manalı sözlere sahip ilim ve irfan hazinesidir, demiştir.
İbn-i Zugdan, pek çok vakit cezbe haline geçer ve kendisini bu hâl üzere Allah’ın sevgisi ile donatırmış. Yaşamının tüm alanını ise ibadet ve tefekkürle geçirdiği de belirtilir. İbni Zugdan eserleri arasında yer alan; onun manalı sözleri ve şiirleri, kasideleri her zaman sohbetlerde de okunduğu kayıtlarda yer alır. Zugdan kendisini çekemeyenlere dahi, güzel ve yumuşak muale ettiğine dair bilgiler mevcuttur. Bir gün onu tutup dövdüklerini, ama o döven kişilerin babalarını çok sevdiği için, başından kan aktığı halde; gülerek siz benim efendilerimiz, ben de sizin hizmetçinizim, şeklinde ifade etmiştir. Zugdan ayrıca, sürekli olarak rüyasında Peygamber efendimizi gördüğü dair kayıtlarda bulunur.
Rüyasını ise şöyle anlatmıştır:
- İbni Zugdan ona şöyle seslenmiş; Ey Allahü tealanın Resulü, birçok kimse, sizi rüyada sık sık gördüğüme inanmıyorlar.
- Peygamberimizin ise buna karşılık, mübarek elini kalbinin üzerine koymuş; gıybetin haram olduğunu buyurmuş ve ona gıybetin haram olduğunu ifade eden Hucurat suresi 12.ayeti hiç okuyup okumadığını ona sormuştur.
Daha sonra, Zugdan; o günlerde yanında bir cemaat oturduğunu ve başkalarının aleyhinde konuşup durduklarını söyler, sonra Resul-i Ekrem şu şekilde buyurur:
- “Eğer başkasının gıybet etmesini dinlemek mecburiyetinde kalırsan, İhlas ve Muavvezeteyn surelerini oku, hasıl olan sevabı, gıybeti edilenlere hediye eyle. Çünkü gıybet ile sevap ikisi de birbirlerini takip ederler ve Allahü tealanın izni ile denk olurlar.’’ Şeklinde ifade etmiştir.
İBN-İ Zugdan
İbni Zugdan’ın yaşamı sürekli ibadet ve ilim öğrenmekle geçmiştir. Hayatı boyunca ilim öğrenmek adına, birden fazla alimden dersler almış ve başkalarına da öğretmiştir. Hz. Muhammedi rüyasında görmesi ile de farklı rivayetler ve sözler ile başkalarına öğütler vermiştir.
İbn-i Zugdan eserleri içerisinde bulunan bazı kitaplar şu şekilde sıralanabilir:
- Silah Vefaiyye bi sügril İskenderiyye
- Bugyet-süal an Meratib-i Ehli-Kemal
- Ferh-ül-esmabi Rühas- Sima
- Kavaninü hükmil-işraki ile sufiyyeti cemi’ il-Afak
- Şerhu hükmil Ataiyye.