İslam dini tarihi boyunca binlerce bilgin ve İslam aliminin yetiştirilmesine neden olmuştur. Fakat özellikle 8. yüzyıl’dan 13. yüzyıl’a hatta 14. Ve 15. Yüzyıllara kadar uzanan süre boyunca İslam dünyası Müslüman bilim insanları yetiştirme konusunda büyük bir artış göstermiştir. Bu nedenle yaşanan bu artış dönemi tarihte İslam dininin Altın Çağı veya İslam Rönesansı olarak yer almaktadır. İslam dininin Altın Çağını yaşadığı dönem boyunca İslam Dünyasında Yetiştirilmiş ve Bilinmesi Gereken 17 Büyük Bilgin yalnızca İslam ilimlerinde değil; mühendisler, bilim insanları, tüccarlar, zanaat sahipleri, bilginler yetiştirilmiş ve tarıma, ekonomiye, edebiyata, hukuka, denizciliğe, bilim ve teknolojiye büyük katkılar sağlanmıştır. Öyle ki İslam tarihinde yetiştirilen Müslüman bilim insanları yaptığı çalışmalarla günümüzde hala kullanılan veya gelişim gösteren birçok ürünün, teknolojinin ilk temellerini atmıştır. Buluşları ve çalışmaları kendilerinden sonra gelen ve ilim yolunda çalışmalar yapmak isteyen nesillere rehberlik etmiştir. Bu bilginlerin sayısının çok fazla olduğu bilinse de bazıları tarihte daha büyük izler bırakmış ve bu nedenle de önemli bir yere sahip olmuştur.
İbn-i Hayyan Kimdir? Neler Yapmıştır?
İbn-i Hayyan 721 –815 yılları arasında yaşamış olan bir İslam bilginidir. Tarihte bilinen tam adı EbûMûsaCâbir bin Hayyân olarak bilinmektedir. Batılı kaynaklar ise kendisine Latince kökenli Geberus ve Geber isimlerini vermiştir. Abbâsîler ile aynı dönemde yaşamış, İslam dünyasında fen ilimlerinin ve bilimlerinin temellerini atan isimlerden biri olmuştur. Astronomi, tıp, fizik, kimya, felsefe, mühendislik, fizik tedavi, rehabilite, simya ve astroloji gibi alanlarda çalışmalar yaptığı bilinmektedir. Aynı zamanda bir sufi olduğu bilinen İbn-i Hayyan tasavvufi konularda da yüksek mertebede ilim sahibidir. Birçok farklı bilim alanında çalışmalar yapmış olması çok yönlü ve geniş bakış açısına sahip bir bilim insanı olduğunun en büyük kanıtlarındandır. Yaptığı çalışmalar hem yaşadığı dönemde hem de ölümünden sonra yetişen İslam bilginlerine rehberlik etmiş ve Altın Çağ denilen bu verimli dönemin başlamasına neden olmuştur.
El-Kindî Kimdir? Neler Yapmıştır?
801 – 873 yılları arasında yaşam süren El-Kindî bilinen tam adıyla tarihi kaynaklarda Ebu Yusuf Yakub bin İshak el-Sebbah el-Kindî olarak yer almaktadır. Yaşamı boyunca birçok farklı alanda çalışmalar yapmış ve diğer İslami bilim insanlarına örnek teşkil etmeyi hedeflemiştir. Matematik, felsefe, tıp, ilahiyat, astronomi, kimya, fizik, müzik ve psikolojiyi de içinde barındıran birçok alanda çalışmalar yapmış ve eserler kaleme alarak kalıcı kaynaklar bırakmıştır. Orta Çağ Avrupa döneminde tanınmış olan İlk İslam bilgini ve filozofu olarak bilinmektedir. Avrupa’da Alkindus ismiyle tanınmış ve geliştirdiği felsefelerde Aristoteles, Plotinus ve Platon gibi isimlerin görüşlerinden sentezler yapmış ve bu fikirlerden ortak bir çıkarım elde etmiştir.
El-Hârizmî Kimdir? Neler Yapmıştır?
780 ile 850 yılları arasında yaşamış olan Hârizmî tarihi kaynaklarda bilinen tam adıyla EbûCa’fer Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmîolarak anılmaktadır. Yaşamı boyunca birden fazla ve farklı alanlarda çalışmalar yapan Farslı bilim insanı olarak bilinmektedir. Coğrafya ve matematik ile ilgilenmiştir. Farklı fen ilimlerine merak salmıştır. Gökbilimi ve algoritma geliştirme gibi alanlarda çalışmaları vardır. Özellikle matematik alanında yaptığı çalışmalarda cebir matematiğinin temelini oluşturan isim olmuştur. Sayıları ifade edebilmek için hece ve harfler kullanmak yerine sayı sistematikleri kullanmayı denemiştir. Cebir kelimesi ilk kez “El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” kitabında geçmektedir. Bu eser ise ilk cebir kitabı olarak bilinmektedir. Hârizmî, matematik tarihinde birinci ve ikinci dereceden denklemlerin çözümlerini konu alan ilk bilim insanı olmuş ve “Hesab-ül Cebir vel-Mukabele” isimli eserinde bu konuya yer vermiştir. Tüm bu nedenlerle Hârizmî, tarihte “Cebir matematiğin babası” olarak bilinmektedir.
Zekeriyyâ er Râzî Kimdir? Neler Yapmıştır?
Zekeriyyâ er Râzî 865 ile 925 yılları arasında yaşamış bilinen tam adı Ebû Bekir Muhammed bin Zekeriyyâ er-Râzî olan Farslı bir bilim insanıdır. Yaşamı boyunca birçok farklı bilim ve sanat alanında çalışmalar yapmış bu nedenle de İslam Dünyası bilginleri arasında önemli bir yer tutmuştur. Hekim, kimyager, filozof ve simyacı kimlikleriyle tanınan Zekeriyyâ er-Râzî, bu kimliklerin yanında musuki ve edebiyat gibi alanlarda da çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmalarının dışında ise kişisel geçimini kuyumculuk yaparak sağladığı bilinmektedir. Zekeriyyâ er Râzî, Rey şehrinde dünyaya gelmiş ve bu kentte matematik, felsefe, astronomi ve doğa bilimleri alanlarında tahsiller almıştır. Rey bölgesinde ki eğitimlerinin ardından birçok İslam alimlerinin ve ilmin yuvası olarak bilinen Bağdat kentine gitmiş öğrenimini burada tamamlamıştır. Bağdat dışında ilim öğrenmek için birçok farklı şehre gittiği de bilinmektedir. İlim alanlarında öğrenimini tamamlamasının ardından hekim kimliğine sebep olan tıp öğrenimini almaya başlamıştır. Rey ve Bağdat’da bulunan hastanelerde başhekimlik unvanı ile çalışmalar yapmış ve yazdığı eserlerin neredeyse tamamı tıp alanına ilham olması nedeniyle Latince’ye çevrilmiştir. Tıp bilimi için “Hâvî” adında bir ansiklopedi yazmış ve bu eser Tıp tarihinin en önemli eserlerinden biri haline gelmiştir. Tarihte ilk defa tıpın içerisine kimyayı entegre eden kişi olarak anılmış ve nesillere rehberlik etmiştir.
Farabî Kimdir? Neler Yapmıştır?
Farabi 872 ile 950 yılları arasında yaşamış olan ünlü bir İslam bilginidir. Bilgin kimliğinin yanı sıra müzisyen, bilim adamı, gökbilimci, filozof ve akılcı, mantıkçı kimlikleriyle de anılmaktadır. Tarihi kaynaklarda tam olarak kökeni bilinmemekle beraber bazı kaynaklar Fars kökenine ait olduğunu söylerken bazıları da Türk kökenli olduğunu iddia etmektedir. Fakat Farabi yazdığı tüm eserleri Arapça dilinde yazmış ve bu durum ikilemleri arttırmıştır. Yaşadığı ve bilim çalışmaları yaptığı süre boyunca Aristoteles’in kaleme aldığı eserleri Arapça diline yeniden çevirmiş ve bu eserlerin daha iyi anlaşılıp yorumlanabilmesi için ekstra içerikler kaleme almıştır. Bu nedenle İslam dünyası ile antik felsefeyi buluşturmuş ve Arapça’nın da bir felsefe dili haline gelebilmesinde etkin rol oynamıştır.
El-Battanî Kimdir? Neler Yapmıştır?
El-Battanî 858 ile 929 yılları arasında yaşamış ve bilinen tam adı Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan er-Rekki es-Sabi el-Battanî, Latince dilinde ki ismi Albategnius, Albatenius veya Albategni olan İslam bilginlerinden biridir. Arap kökenli olduğu bilinmekle beraber doğum yeri Urfa şehrinin Harran ilçesidir. Yaşamı boyunca matematikçi, astronom ve astrolog kimlikleriyle tanınmış ve bu alanlarda çalışmalar yapmıştır. El-Battanî’nin astronomi alanında yaptığı çalışmalardan en büyüğü olarak bilinen ise Güneş Yılı’nı hesaplamış olmasıdır. El-BattanîZij ismini verdiği bir çalışma yapmış ve bu çalışma birçok Avrupalı astronomlar üzerinde büyük, olumlu etkiler yaratmıştır.
İbn-i Heysem Kimdir? Neler Yapmıştır?
965 ile 1040 yılları arasında yaşamış olan İbn-i Heysem tarihteHasan ibn al-Hasan ibn al-Haytham adıyla tanınmış ve Latince kaynaklarda Alhazen, Alhacen isimleriyle anılmıştır. Arap kökenli olduğu bilinen İbn-i Heysem; filozof, matematikçi ve fizikçi kimlikleriyle tanınmaktadır. Doğum yeri Basra, ölüm yeri ise Kahire olarak bilinmektedir. İlk öğrenimine doğduğu kent olan Basra’da başlamıştır. Bulunduğu dönemin yüksek ilim ve konularını da yine Basra’da o süre zarfında öğrenmeye başlamıştır. Tahsil sürecinin bir kısmını tamamladıktan sonra Bağdat kentine gitmiş ve mühendislik, fizik, matematik gibi ilimler öğrenerek tarihte büyük bir şöhrete kavuşmuştur.
İbn-i Sînâ Kimdir? Neler Yapmıştır?
980 ile 1037 yılları arasında yaşadığı bilinen İbn-i Sînâhem yaşadığı dönemde hem de sonrasında birçok çalışmaya ışık tutan bilim insanlarından biri olmuştur. Bilinen tam adı AbûʿAlî al-ḤusaynibnʿAbd Allah ibn Al-Hasan ibn Ali ibnSînâ olarak yer almaktadır. Kökeni fars olarak bilinenİbn-i Sînâ alim, yazar, filozof, fizikçi ve tıp adamı kisveleriyle tanınmaktadır. Özbekistan’a yakın Buhara kenti dolaylarında dünyaya geldi. Afşana köyüne mensuptur. Hamedan’da öldü. Felsefe ve tıp alanlarını esas alarak birçok alanda da yazdığı bilinen 200’e yakın eseri bulunmaktadır. Yaşadığı dönemde hekimlerin öncüsü ve modern tıp biliminin elçisi olarak anılmış, büyük saygıyla çalışmaları takip edilmiştir. Tıp alanında asırlar boyunca ve günümüzde hala kullanılan eseri vardır. Bu eseri El-Kanun fi’t-Tıb’tır. Bu eseri Avrupa’da bulunan üniversitelerde 17. Yüzyılın ortalarına dek ders kitabı olarak okutulmuştur. İbn-i Sînâ kendisinden sonra ki nesillere de rehberlik edecek kaynakları ve donanımı sebebiyle “Tıp biliminin babası” olarak tarihte önemli bir yer tutmaktadır.
El -Birunî Kimdir? Neler Yapmıştır?
973 ile 1048 yılları arasında yaşadığı bilinen El -Birunî tarihi kaynaklarda bilinen tam adıyla Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî’dır. Batılı kaynaklarda ise Aliboron ve Alberuni isimleriyle anılmaktadır. Tarih, coğrafya, gökbilimi, doğa bilimleri ve matematik alanlarında çalışmalar yaparak tarihte önemli bir yer almıştır. İlk tahsil hayatında kendisine Yunan bilim adamlarının rehberlik ettiği El -Birunî bu sayede çok yönlü bir eğitim modeliyle yetiştirilmiştir. Kaleme aldığı ilk eseri “Asar-ül Bakiye” olarak bilinmektedir. El -Birunî yaşamı boyunca yaklaşık 180 eser kaleme almıştır. Bu eserlerden yirmi tanesi matematik kitabı, yetmiş tanesi ise yalnızca astronomi kitaplarıdır. Biyoloji, yer altı madenleri, bitki bilimi, tıp, hayvan bilimi ile ilgili de çalışmalar yapmış ve eserler yazmıştır. Ancak bu alanda ki eserlerinin yalnızca yirmi yedi tanesi günümüze kadar ulaşmıştır. Yaptığı çalışmalarla Müslüman bilim adamlarının içerisinde mühim bir yer tutan El -Birunî günümüzde hala yeni nesillere rehberlik eden bir isim olmuştur.
Ömer Hayyam Kimdir? Neler Yapmıştır?
Ömer Hayyam 1048 ile 1131 yılları arasında yaşamış olan İranlı bilim insanlarından biridir. Tarihi kaynaklarda bilinen tam ismi GıyaseddinEb’ulFeth Ömer İbni İbrahim el-Hayyam olarak anılmaktadır. Bilim insanı kisvelerinin yanı sıra şair, astronom, filozof ve matematikçi sıfatlarıyla da tanınmaktadır. Evreni ve bilimi çok sorgulayan, düşünen Ömer Hayyam tüm bu düşüncelerini dörtlüklere aktarmış ve birçok şiir eseri bırakmıştır. Diğer ilmi alanlarda yaptığı çalışmalar ile de hem yaşadığı dönemde hem de Müslüman bilim insanları arasında önemli bir yer tutmaktadır.
İbn-i Rüşd Kimdir? Neler Yapmıştır?
Felsefe alanı ile de ilgilenen bir bilgedir. İbn-i Rüşd 1126’de dünyaya geldi. 1198’de öldü. Batılı kaynaklar kendisine Latince bir kelime olan Averroes adıyla hitap etmektedir. Arap kökenli olduğu bilinen İbn-i Rüşd fıkıhçı, hakim, felsefeci, hekim ve matematikçidir. Doğum yeri olarak bilinen Kurtuba’da tahsil hayatına başlamış ve ilim yolculuğuna ölüm yeri de olan Fas’ın Marakeş kentinde devam etmiştir. Yaşamı boyunca birçok farklı ilim ve bilim alanında çalışmalar yapan İbn-i Rüşd her zaman akılcı bir yaklaşımı benimsemiş ve kendisinden sonra yetişecek nesillere de bu yaklaşımı tavsiye etmiştir.
İbn-i Zühr Kimdir? Neler Yapmıştır?
Tarihi kaynaklarda yer alan tam adıyla Abdülmelik bin Ebi’l-AlâZühr olarak bilinen İbn-i Zühr 1072 ile 1162 yılları arasında yaşamış büyük Müslüman bilim insanlarından biridir. Batılı kaynaklar kendisinden Avenzoar ismiyle bahsetmektedir. Din ilimleri, edebiyat ve fıkıh gibi alanlarda yaşamı boyunca birçok çalışma gerçekleştirmiştir. Tüm bu eğitimlerin haricinde tıp öğrenimi de gerçekleştirmiş ve hekimlik unvanı almıştır. Yaşamı boyunca farklı ve çeşitli birçok alanda eserler kaleme alan İbn-i Zühr’ün eserleri onun ölümünden yüzyıllar sonra bile Avrupa’da eğitim veren okullarda okutulmuş ve yeni nesillere aktarılmıştır.
İbn-i Arabî Kimdir? Neler Yapmıştır?
1165 ile 1240 yılları arasında yaşamış olan bilim insanı ve filozoflardan İbn-i Arabî tarihi kaynaklarda tam adıyla tanınmaktadır. Şair, yazar, mutasavvıf ve İslam düşünürü sıfatlarıyla anılmaktadır. Yaşadığı dönemde ise kendisine Şeyhü’l Ekber adlı unvan verilmiş ve bu şekilde hitap edilmiştir. Vahdet-i Vücud olarak da bilinen Varlık birliği ilke ve öğretisinin bilinen en önemli temsilcilerinden biridir. Yaşamı boyunca İslam dünyasına ve insanlığa hizmet etmeyi hedeflemiş bu nedenle de birçok talebe yetiştirirken eserler de kaleme almıştır. Müslüman bilim insanları arasında kıymetli bir yere sahip olan İbn-i Arabî’nin eserleri ve görüşleri hala yeni nesillere rehberlik etmektedir.
İbn-i Haldun Kimdir? Neler Yapmıştır?
1332 ile 1406 yılları arasında yaşadığı bilinenİbn-i Haldun büyük bir İslam düşünürüdür. Tarihi kaynaklarda yer alan tam adıyla Ebu Zeyd Abdurrahman bin Muhammed bin Haldun el Hadramî olan İbn-i Haldun, sosyoloji, iktisat ve historiyografinin ileri gelen öncülerinden kabul edilmektedir. Bu sıfatlarının yanı sıra kendisi bir devlet adamı, filozof ve tarihçidir. Küçük yaşlarda iyi bir eğitim alarak bu yola adım atan İbn-i Haldun, Fas ve Tunus’da bulunarak devlet görevleri gerçekleştirmiştir. Sonrasında Mısır ve Gırnata’da uzun süre çalışmalar yapmıştır. Kuzey Afrika bölgesinin içinde bulunduğu sıkıntılı ve siyasal problemleri İbn-i Haldun’un iki yıl gibi bir süre hapiste kalmasına neden olmuştur. Sonrasında Mısır bölgesinde tam altı defa Maliki kadılığı yapmış olduğu bilinmektedir. Siyasi yaşamdan elini çekmesinin ardından yedi ciltten oluşan ve bir Dünya tarihi olan “Kitâbu’l-İber” eserinin girişi olan “Mukaddime”yi yazdı. Yaşamı boyunca ve sonrasında Avrupalı tarihçilerin ilgiyle takip ettiği bir isim olan İbn-i Haldun akılcı yaklaşımı ile büyük Müslüman bilim insanlarından biri olmuş ve tarihte önemli bir yer tutmuştur.
İbn-i Battuta Kimdir? Neler Yapmıştır?
1304 ile 1368 yılları arasında yaşadığı bilinen İbn-i Battuta yaşadığı dönem olan Orta çağ devrinin en büyük seyyahlarından biri olarak bilinmektedir. Tarihi kaynaklarda bilinen tam adıyla Ebû Abdullah Muhammed bin Abdullah bin Muhammed bin İbrahim LevâtîTancî olan İbn-i Battuta; Rıhlet-ü İbn Battuta adıyla ünlü olmuş bir seyahatnâme eseri de kaleme almıştır. İlk olarak 1325 yılında Mekke’ye hacca gitmek için yola çıktı. Bu yolculukta yaşadığı olay ve durumlardan çok etkilenmesiyle beraber hayatını seyyahlığa adadı. Uzak doğu, Afrika ve Orta doğu gibi henüz çok az keşfedilen yerlere bile seyahatler yaparak bunları kaleme almıştır. Faslı bir Müslüman bilim adamlarından biri olan İbn-i Battuta hem yaşadığı dönemde hem de İslam tarihinde eserleriyle saygı görmüş düşünürlerden biri olmuştur.
Kâtip Çelebi Kimdir? Neler Yapmıştır?
1609 ile 1657 yılları arasında yaşadığı bilinen Kâtip Çelebi bilinen bir diğer adıyla Hacı Halife, tarihte yeri çok kıymetli olan Türk-Osmanlı âlimlerinden biridir. Biyografya, bibliyografya, coğrafya ve tarih gibi alanlarda çalışmalar yaptığı bilinmektedir. Dünya bilim edebiyatı eserleri arasında bulunan bir eseri vardır. Bu eser pek kıymetlidir ve “Keşf ez-zunun ‘an esamî el-kutub ve-l-fünun” ismindedir. Sonrasında matbaanın mucidi sayılan İbrahim Müteferrika aracılığı ile bastırılan meşhur Coğrafya ansiklopedisi olan “Cihannüma” ile daha geniş kitlelere ve üne erişmiştir. Kâtip Çelebi hem yaşadığı dönemde hem de Müslüman bilim adamları içerisinde yaptığı çalışmalar ve bakış açısıyla takdir toplarken hala yeni nesillere rehberlik eden isimlerden biri olmuştur.
Piri Reis Kimdir? Neler Yapmıştır?
Piri Reis’in doğum tarihi 1465- 1470 tarihleri arasında bilinmekle beraber ölüm tarihi ise 1554’dür. Piri Reis yaşadığı dönemin ve tüm İslam tarihinin en önemli bilim insanlarından biridir. Osmanlı Türk’ü denizcilerinden en önemlisi ve kartografıdır. Tarihi kaynaklarda bilinen tam adı MuhyiddinPîrî Bey’dir. Bilge bir denizci olması nedeniyle hem yaşamında büyük ilgi görmüş hem de denizcilik tarihinde iz bırakan isimlerden biri olmuştur. Tarihte ilk defa Amerika kıtasını gösteren meşhur harita olan “Kitab-ı Bahriye” isminde bir denizcilik kitabı kaleme almıştır. Yaşadığı dönem boyunca ve sonrasında yaptığı çalışmalarla yeni nesillere örnek olmayı hedeflemiş ve nitekim de bu hedefine ulaşmıştır.