Kütahyalı Abdülvacid Efendi diye bilinse de ismi Molla Abdülvâcid Bin Mehmed’di. Astronomi, edebiyati, tefsir, fıkıh ve hadis alanında çalışmıştır. Kütahya’nın en ünlü İslam alimleri arasındadır. İsmini ondan alan Vacidiye Medresesi ile de bilinmektedir.
Kütahyalı Abdülvacid Efendi’nin Hayatı
Kütahyalı Abdülvacid Efendi hayatı düşünülenin aksine İran’da başladı. İran’ın Meşhed şehrinde dünyaya gelmiştir. Bu yüzden bazen isminde el-Meşhedi de geçmektedir. Tusi ve Şirazi astronomik eğitim geleneğinden büyük ölçüde etkilendiği bilinen astronomi üzerine birkaç eser yazan bir muderrisdi. İran’daki memleketi Meşhed’den Anadolu’ya gitti ve Germiyanoğulları Süleymān Şah (1368–1387) döneminde Muḥammed bin Ḥamza El-Feneri’nin (ö.1431) öğrencisi oldu. Mahmud bin Muḥammed bin Ömer el-Yahmini, Muhammed bin Muhammed bin el-Hasan el-Tūsī ve Kutbeddin Mahmud bin Mes’ud bin Muslih eş-Şirazî’den etkilenmiştir. Hattat Sultan Ali’den ta’lik yazı yazma konusunda eğitim aldı.
Kütahyalı Abdülvacid Efendi daha sonra Kütahya’ya yerleşti. Şah onun gibi önemli bir alimin gelmesinden mutlu oldu ve onun çalışması için bir medrese önerdi. Böylece ölümüne kadar ders vereceği Vacidiye Medresesi’ne başladı. Bu medresenin o dönem adı Umur Bey Medresesi’ydi fakat Kütahyalı Abdülvacid Efendi’nin ölümünden sonra ismi değişmiştir. Ayrıca kapısının demir olması sebebiyle halk arasında Demirkapı Medrese olarak da bilinmektedir. Vacidiye Medresesi’nde astronomi alanında eğitim verilmemiştir. 14. yüzyıl geleneksel astronomi eğitimi verildiği söylenmektedir. Kütahyalı Abdülvacid Efendi kurucu hocalarından olmamasına rağmen daha sonra kitabe yenilenmesinde ismi kitabeye eklenmiştir. Kütahya daha sonra Osmanlı İmparatorluğu egemenliği altına geçmiştir ve kalıp eğitim vermeye devam etmiştir. Kütahya’da geçirdiği bu dönemde ismine Kütahyalı eklendi. 1434 yılında Kütahya’da vefat etmiştir. Vacidiye Medresesi’nin bahçesine defnedilmiştir.
Kütahyalı Abdülvacid Efendi’nin Eserleri
Kütahyalı Abdülvacid Efendi eserleri arasında şunlar bulunmaktadır:
- Şerhu Kitabin Nihaye fî ilmil hidaye: II. Murad’a adadığı ünlü astronomik ders kitabı üzerine yazılan bir yorumdur.
- Şarh Sii faṣl: Ṭusī’nin 30 bölümden oluşan ve pratik astronomi üzerine Farsça çalışması üzerine yorumların bulunduğu bir eserdir.
- Maʿālim al‐avkat va‐şerhuhu: Usturlap ve onun kullanımları hakkında bir çalışmadır. 552 beyitten oluşmaktadır. el-Fenerî’nin oğlu Muḥammed Şah’a (ö. 1406) adanmıştır.
Vacidiye Medresesi Hakkında Bilgi
Germinyanoğulları hükümdarı Mübarezeddin Umur bin Savcı tarafından 1314 yılında yapılmıştır ve Kütahya Ulu Camii’nin yanında bulunmaktadır. 1965 yılında müze olarak açıldı. Bir restorasyon döneminden sonra 5 Mart 1999’da yeniden açıldı. Şu anda Kütahya Arkeoloji Müzesi olarak kullanılmaktadır. Yapı malzemesi kesme taş olup, taçkapısı Selçuklu üslubundadır. Dokuz odası var. Odalarda Paleolitik, Kalkolitik, Tunç Çağı, Hitit, Frig, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait eserler sergilenmektedir. Ayrıca önemli İslam alimleri ile alakalı bilgiler ve eserler bulunmaktadır. Müze yani medrese Kütahya merkezinde Börekçiler semtinde bulunmaktadır. Medreseyi ziyaret etmek ve içindeki eserleri incelemek mümkündür.