Hz. Muhammed (as) hayattayken Müslümanlar dini konularda tereddüt ettiklerinde Resulullah’a danışmışlardır. Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v) gerekli boşlukları kapatarak kamu bilincini en doğru şekilde artırdı ve kararsızlığı ortadan kaldırdı. Hz. Muhammed (s.a.v) ayrıca hayatında meydana gelen tüm ticari, politik ve hatta ekonomik çatışmaları çözdü. Hz. Muhammed (s.a.v) öldükten sonra, sorun insanların önünde ortaya çıktığında, bir bilene danışması gerekti, bu yüzden alimlerden yardım istemeye başladılar. Bu bilim adamları, çeşitli sorulara farklı cevaplar verdiler ve bu cevaplar farklı anlayışlara yol açtı. Bu oluşumlar zamanla değişti ve mezhepler ismini aldı. Her mezhep daha sonra kendi inanç ve bilgi sistemini geliştirdi.
Hz. Muhammed (S.A.V) hayattayken, arkadaşlarının etrafında toplanır ve merak ettikleri soruları onlara sorarlardı. Peygamber Efendimiz, Kur’an’ı nasıl yorumlayacağını ve düşüş nedenlerini bildiği için en doğru şekilde açıklamıştır. Peygamber Efendimizin vefatının ardından sahabeleri Mekke ve Medine diyarını terk etti. Bulundukları yerlerde insanlar onlara dini konularla ilgili sorular sordular ve bu soruları cevapladılar, ancak her yerin kendine özgü gelenek ve göreneklerine göre bazı sorunlar buna göre çözüldü. Bu arkadaşların yaygınlaşması ve uygulamaları ile farklı yerlere dağıldılar ve zaman geçtikçe farklı görüşler ortaya çıktı. İslam, Hz. Ali ile Muaviye arasındaki savaş ve İslam toplumunun bölünmesi mezhepçiliğin Sünni, Şii ve Harici biçiminde ilk ayrılmasına yol açtı. İlk zamanlarda, farklı İslam şehirlerinde bu şehirlerin isimlerini taşıyan okullar vardı. Şam, Kufe, Basra, Medine medreseleri bunlardan bazılarıdır.
Mezhep Nedir?
Mezhebin anlamı, takip etmek, seyahat yolu ve benimsenen görüşler anlamına gelir. Dini açıdan bakıldığında bu, bir İslam aliminin kapalı ve belirsiz ayet ve hadisleri İslam’ı ihlal etmeyecek şekilde yorumladığı ve bir çözüm önerdiği anlamına gelir. “Tarikat” (Arapça), seyahat şeklini, alınan yolu ve alınan görüşleri ifade eder. Alimlerin kendi anlayışlarına, fikirlerine, yorumlarına ve cihadına göre izledikleri yola “Mezhep” denir. Başka bir tanıma göre mezhep, fikir ayrılıklarından kaynaklanan herhangi bir din dalının adıdır. Mezhepler aynı zamanda dindar kişilerin ve toplumun din hakkındaki görüşleridir. Nedense algılayanı farklı şekillerde düşündürür. Kısaca mezhebi ayrım, farklılık ve katlanma olarak tanımlayabiliriz. İslam ilkelerinin (imanın) anlaşılması, düşünülmesi ve yorumlanması ile oluşan sisteme kelami mezhebi denir.
Mezhepler Kaça Ayrılır?
Pek çok din gibi İslam’daki mezhepler de farklıdır. İslam’da mezhepler Fıkıh mezhebi ve İtikadi mezhebi olmak üzere iki ana gruba ayrılır. İçeriğin bu bölümünde, Fıkıh mezhebini ve İtikadi mezhebini inceleyeceğiz. İslam’da hak mezhep ve hakkındaki bilgiler:
1-Fıkıh Mezhebi
İslam dininde ibadet, evlilik, boşanma, ticaret, miras ve davranış, sorunla uyumlu mezheplerdir. Bu mezhepleri kısaca şöyle sıralayabiliriz:
- Hanefi Mezhebi
- Maliki Mezhebi
- Şafii Mezhebi
- Hanbeli Mezhebi
2-İtikadi mezhebi
İtikat, kelimenin tam anlamıyla zıddı olamayacak ve yürekten gelen bir şeyi kabul etmek demektir. İtikadi mezhepler ise inançlarla ilgili inanç ve meselelere odaklanan bir mezheptir. Bu mezhepleri şu şekilde sınıflandırabiliriz:
- Ehl-i Sünnet Mezhebi
- Mâtüriddiyye Mezhebi
- Eş’ariyye Mezhebi
- Ehl-i Bid’a Mezhebi
Çok Mezhep Neden Var?
Hepimizin bildiği gibi İslam’da üç temel mezhep vardır ve diğer mezhepler de bu mezheplerin altında yer alır. Bu mezhep; İtikadi, fıkıh mezhebi ve siyasi mezheptir. Mezheplerin oluşmasının birçok nedeni vardır.
- Araplarla birlikte ortaya çıkan mezhepler, kendilerini diğer ırklardan üstün görüyorlardı.
- Halife çatışması ve devlet başkanını seçme yolu sonrasında çeşitli mezhepler ortaya çıktı.
- Yöntemlerdeki farklılıklar nedeniyle ortaya çıkan mezhepler.
- Eski filozofların eserlerinin tercümesi ile bazı Müslümanların görüş ve kavramları değişmiştir.
- İslam’ın farklı yorumlarında görünen mezhepler.