Muhammed bin Hüseyn ve Ebû Yaʿlâ ismiyle bilinse de tam ismi Ebül Hüseyn Muhammed bin Muhammed bin el-Hüseyn el-Bağdadi’dir. Dönemin ünlü İslam alimleri arasında yer almış ve Hanbeli mezhebinde eserler vermiştir.
Muhammed bin Hüseyn (Ebû Yaʿlâ)’in Hayatı
Muhammed bin Hüseyn hayatı 26 Eylül 1059 tarihinde (hicri takvime göre 15 Şâban 451) şu an IRak sınırlarında yer alan Bağdat şehrinde başlamıştır. Babası dönemin Ebü Ya‘lâ Muhammed bin el-Hüseyn bin Muhammed bin Halef el-Ferra’dır. Eğiitim hayatına babası ve Hanbeli mezhebinin lideri sayılan dedesi Cabir bin Yasin ile başlamıştır. Ayrıca Ebu Ali İbnül Benna el-Bağdadi, Şerif Ebü Cafer Abdülhalik bin İsa el-Haşimi, Ebu Bekr Ahmed bin Ali bin Sabit el-Bağdadi, Ebu Bekir el-Hayyat, Ebu Muhammed Rızkullah bin Abdülvehhab et-Temimi, Ebü Cafer bin Müslime, Muhammed bin Veşşah ez-Zeynebi ve Ebül Muzaffer Hennad en-Nesefi gibi alimlerden eğitim almıştır.
Muhammed Abdülkadir bin Geylani ve Ebül Muhammed bin Hübeyre ed-Düri gibi önemli İslam alimleri Muhammed bin Hüseyn’den kendisinden eğitim almıştır. Muhammed bin Hüseyn, sünnet konusuna çok önem vermekteydi ve bu konunun muhaliflerine taviz vermemekteydi. Bu yüzden Eş‘arî mezhebi üyeleriyle tartışmaya girdiği belirtilmiştir. Bazı kaynaklarda Muhammed bin Hüseyn’den bahsedildiğinde kadı ünvanı kullanılmıştır fakat bu ünvanın nasıl geldiği hakkında bir bilgi bulunmamaktadır.
Muhammed bin Hüseyn Bağdat’ta bulunan evinde 2 Aralık 1131 tarihinde (hicri takvime göre 10 Muharrem 526) hırsızlık için giren hizmetçileri tarafından öldürüldü.
Muhammed bin Hüseyn (Ebû Yaʿlâ)’in Bilinen Eserleri
Muhammed bin Hüseyn eserleri arasında şunlar bulunmaktadır:
- Tabakatülaşhab Tabakatül Hanbeliyye: Hanbeli mezhebine dair ilk kitaptır.
- el-Mesailülleti halefe aleyha Ahmed
- İzahul edille firred alel fırakıd dalletil mudılle
- er-Red ala zaiġil itikadat fi menʿihim min semail ayat
- Selas vel erba anil İmam vel muhtar minel vecheyn an ashabihil araninil kiram
- Kitabüt Tamam lima sahha fir rivayeteyn
- el-Müfredat fil fıkh
- el-İtikad
Hanbeli Mezhebi
Adını Iraklı bilgin Ahmed bin Hanbel’den almıştır ve öğrencileri tarafından kurumsallaştırılmıştır. Hanbeli mezhebi, dört büyük Sünni mezhebinin en küçüğüdür. Hanbeli okulu, şeriat ağırlıklı olarak Kuran’dan, hadislerden ve sahabelerin görüşlerinden alır. İslam’ın kutsal metinlerinde net bir cevabın olmadığı durumlarda Hanbeli okulu, Hanefi ve Maliki Sünni fıkıhlarının kabul ettiği bir yöntem olan İslam hukukunu kullanır. Bahreyn, Suriye, Umman, Yemen, Iraklı ve Ürdün’de Hanbeli nüfusu fazladır. İbn Hanbel, Kuran ve hadislerin birebir yorumuna dönüşü savunurdu. Sünnet’in İslam hukukunun tek uygun kaynakları olduğu ve eşit yetkiye sahip olduklarını düşünmektedir. İbn Hanbel kendi başına hiçbir zaman gerçek bir sistematik hukuk teorisi oluşturmadı, ancak takipçileri ölümünden sonra bir hukuk sistemi geliştirdiler. Mezhep 10. yüzyılda Bağdat’ta büyük bir olaya karışmıştı.