Salih b. İshak El-Cermî’nin, Yemen kabilesi Cerm bin Reyyan’ın eski bir kölesi olması sebebiyle doğum yeri ve ailesi hakkında bir bilgi bulunmayan, fıkıh, hadis, nahiv ve lügat ilimleri İslam alimlerinden birisidir. İsmindeki Cermî’yi, buna nisbeten almıştır. Basra’da dünyaya geldiği ve daha sonra yerleşmiş olduğu Bağdat’ta H.225 (M.839) yılında vefat ettiği bilinmektedir. İshak El-Cermî, eserlerinde Ebu Arm künyesi kullanmıştır.
Kişiliği ve İlmi Eğitimleri
Salih b. İshak El-Cermî, devrin büyük alimleri arasında yer alan Yunus b. Habib, Ebu Zeyd el-Ensâri ve Mısırlı Asmaî gibi isimler kendisine hocalık etmiş ve kendilerinden çeşitli İslam ilimleri tahsil etmiştir. Sîbeveyhi’nin kendisinden önce ölmüş olmasına rağmen, yazmış olduğu el-Kitâb adlı eserinden ilmi konuda çok fazla şey öğrenmiş, hocası el-Evsat’tan yardım almış ve eseri rivayet etmiştir.
Bazı kaynaklarda hac vazifesi dönüşünde Feyz b. Muhammed onu nahiv ve lügat ilimlerinde eğitim vermek ve öğrenci vermek için medresesine çağırmış ve kendisine yıllık 12 bin dirhem maaş bağlamıştır. Bağdat’ta Ferrâ ile aralarında İslam ilimleri konusunda bir münazara gerçekleşmiş ve bundan galip gelmiştir. Girdiği münakaşalarda sesini yükseltmesiyle tanınmış ve bu yüzden kendisine yüksek sesle konuşan manasında “en-nebbâc” denmiştir.
EL-Cermî, aldığı eğitimlerden sonra lügat ve nahiv ilimlerinde dönemin en büyük alimlerinden birisi olmuştur ve pek çok öğrencinin kendisinin bilgisinden istifade etmesini sağlamıştır. Sîbeyev’in eserini en güzel şekilde rivayet etmiş ve bunu öğrencilere de aktarmış, bunun dışında et-Tenbîh, Kitâb-üs-siyer, Kitâb-ül-ebniye ve Kitâb-ül-arûz gibi eserleri de rivayet etmiş ve gelecek nesillere öğretebilmeyi başarmıştır.
Eserleri
Salih b. İshak El-Cermî, kendisinden önceki alimlerin eserlerini rivayet etmesinin yanında, başta nahiv ve sarf olmak üzere İslami ilimler konusunda eserler kaleme almıştır. Ne yazık ki bu eserler günümüze kadar gelememişlerdir ve varlıkları ancak kaynaklarda yer almasından ötürü bilinmektedir. Yazmış olduğu bilinen en az 4 eser vardır ve bu eserler şunlardır:
- el-Ferh: Bu kitabın bir diğer adının, Muhtasaru nahvi’l-müte’allimîn olduğu düşünülmektedir. Hocasının yardımı ile rivayet ettiği, Sîbeveyhi’nin 1050 beyitlik el-Kitab adlı eserinin toplanmış halidir. Ayrıca bu kitabın, dönemin bazı nahiv alimleri tarafından eleştirildiği ve şerhettiği bilinmektedir.
- es-Sîre: Sîretü’n-nebî hakkında yazılmış az bulunur değerde eserlerden biridir.
- Tefsîru veya ebniyeti’l-Kitâb
- Tefsîru ġarîbi Sîbeveyhi