Şeyhoğlu Mustafa adıyla bilinen bu ünlü divan şairinin gerçek ismi Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa’dır. Germiyanoğlu Süleyman Şah’ın defterdarı ve nişancısı olarak çalışmıştır.
Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa’nın Hayatı
Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa hayatı hakkında edinilen bilgilere göre 1340 yılında (hicri takvime göre 741) Kütahya’da doğmuştur. Ailesinin ulu kişiler olduğu söylenmekte bu yüzden Şeyhoğlu ismiyle anılmaktadır. Bazı eserlerinde İbn Şeyhî mahlasını kullanmıştır. Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa Arapça ve Farsça eğitimi almıştır. Paşa Ağa bin Hoca Paşa’dan eğitim almıştır. İlk başta kaynaklarda Şeyhoğlu Mustafa ile Sadreddin Şeyhoğlu adında iki kişiden bahsedilmekte ve bu iki kişi karıştırılmaktaydı. Daha sonra yapılan çalışmalarda Şeyhoğlu Mustafa ile Sadreddin Şeyhoğlu’nun aynı kişi olduğu anlaşılmıştır. Bunun anlaşılma sebeplerinden bir eseri olan Hurşîdnâme’dir. Hurşîdnâme aslında Süleyman Şah için yazılmıştır. Süleyman Şah’ın ölümünden sonra eser Yıldırım Bayezıd’a vermiştir.
Şeyhoğlu Mustafa hayatı ile ilgili bilgiler 1401’den sonra azalmaktadır. 1401’de yazdığı eser olan Kenzü’l Küberâ’dan sonra sakin bir döneme girmiştir. 1340 yılında doğduğu düşünülür. Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa’nın vefat tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Bazı kaynaklarda 1410 yazarken bazı kaynaklarda da 1414 (hicri takvime göre 817) yazmaktadır. Aslında Abdülvâsi Çelebi’nin 1414 tarihli eserinde Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa’dan bahsedilmektedir. Bu yüzden Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa’nın 1414 ya da sonrasında bir tarihte vefat ettiği düşünülmektedir.
Eserleri
Eserleri arasında günümüze basılı halde gelenler bulunmaktadır. Ünlü divan şairinin eserlerinden bazıları:
- Merzübânnâme: Kelile ve Dimne’ye benzeyen bu eserin çevirisini yapmıştır. Berlin Devlet Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.
- Hurşîdnâme: Aşk için yazılan bir mesnevidir ve 7903 beyitten oluşmuştur. Bu eserinde Türkçe’nin yetersizliğinden de bahsetmiştir. Eseri yazarken Türkçe’nin yetersiz kaldığını belirtmiştir. Süleyman Şah’a yazılan eser Süleyman Şah’ın ölümünden sonra bittiği için Yıldırım Bayezıd’a verilmiştir. Günümüz Türkçesine tercüme edilmiş ve bu tercüme basılmıştır.
- Kābûsnâme: Eserin tercümesini yapmıştır. Bu tercüme eserin şu anda nerede bulunduğu bilinmemektedir.
- Kenzül küberâ – mehekkül ulemâ: Siyaset ahlakı ve ulema hakkında yazılan eseridir. Osmanlı ve Germiyanoğulları’ndaki siyaset deneyimlerinden yararlanmıştır. Eski Anadolu Türkçesi ile yazıldığından önemli bir kaynak niteliği taşımaktadır. Dört baptan oluşan eser Mehmet Fuad Köprülü Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Paşa Ağa bin Hoca Paşa adına yazılmıştır.
Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa şair ve alim kimliğiyle dikkat çekse de kendisini sevmeyen sanatçılar da bulunmaktaydı. Aynı dönemde yaşayan ve bilinen bir şair olan Ahmedî, Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa’yı rakip olarak görmüştür, eserlerini eleştirmiş. Bunun sebeplerinden biri ise Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa’nın Kenzü’l Küberâ adlı eserinde diğer şairlere göre daha samimi bir dil kullanmıştır. Bu kullanılan dil gelecek nesil sanatçılarını etkilemiş ve yeni akımların altyapısını oluşturmuştur.