Seyid Hasan Müderris İranlı bir İsnâaşeriyye Şii din adamıydı ve İran Anayasa Devrimi’nin önemli bir destekçisiydi. Tam ismi Seyyid Hasan Tabatabay Zavarih olarak bilinmektedir. Abdülhüseyin Teymurtaş ile birlikte İran’ın dördüncü ulusal meclisinde kurulan reformist parti Hizbi İslah-talab’ın kurucu üyeleri arasındaydı. Bu önemli İslam alimi hakkında “cesur ve yozlaşmaz” ve “gerçek anayasal hükümetin belki de en ateşli molla destekçisi” denildi.
Seyid Hasan Müderris’in Hayatı
Seyid Hasan Müderris hayatı hakkındaki kaynaklarda farklı ifadeler görmek mümkündür. Bazı kaynaklar onun 1870 civarında Ardestan’da doğduğunu söylerken, diğer kaynaklar ise 1870’lerin başında Ardestan yakınlarındaki Sarābe-Kachu adlı bir köyde doğduğunu ve altı yaşındayken Şahrıza’ya taşındığını belirtiyor. İsfahan ve Necef’te İslami ilimler okuduktan sonra bir İsfahan Medresesi’nde din öğretmeni oldu. Seyid Hasan Müderris’in ismine öğretmen anlamına gelen müderris kelimesi bu dönemde eklendi. 1910’da Necef’in din adamları topluluğu tarafından seçildi. Böylece şeriat kurallarını ihlal etmediklerinden emin olmak ve meclis tarafından kabul edilen yasaları denetlemek üzere Tahran’a gönderildi.
1916’da Birinci Dünya Savaşı sırasında bir grup siyasetçiyle birlikte Irak, Suriye ve Türkiye’ye göç etti. İran’a döndükten sonra birkaç kez daha başkanlık seçimlerinde seçildi. Seyid Hasan Müderris, İran’ı bir İngiliz himayesine dönüştürecek 1919 tarihli antlaşmaya şiddetle karşı çıkarak, İran’daki İngiliz kuvvetlerine karşı savaştı. Bu ünlü İslam alimi 1920’lerin başlarında, Rıza Han’ın monarşiyi kaldırarak bir cumhuriyet ilan etmesini önlemede rol oynadı. Rıza Şah’ın yönetimini açıkça eleştirdi ve eleştirilerinin sonucu olarak hapse atıldı. Kasım 1926’da kendisine yönelik bir suikast girişiminden birkaç yıl sonra Seyid Hasan Müderris, Kaf’a ve daha sonra Kaşmer’e sürüldü. İran Devrimi’nden sonra İran’ın lideri olan Ruhullah Humeyni, ondan etkilenmiştir.
Aralık 1937’de cezaevinde öldürüldü. Ölümü şehitlik olarak kabul edilir ve ölüm günü İran’da Meclis günü olarak bilinir. Rıza Şah tarafından öldürüldüğü söylenmektedir. Tasnim’e göre hapishanede zehirlendi ve dua ederken vefat etti. 1937’de İran’ın Kaşmer kentinde inşa edilen mezarına defnedilmiştir. Bazı kaynaklara göre halk Rıza Şah gittikten sonra defnedildiği yeri bulup Kaşmer’deki yeri inşa edip oraya taşımıştır.
Seyid Hasan Müderris’in Bilinen Eserleri
Seyid Hasan Müderris eserleri bulunmamaktadır. Kendisi daha çok siyaset ile ilgilenmiş ve Kur’an ile hadisleri okumuştur. Vefatından sonra İran 100 riyali banknotunun ön yüzünde ve 1987 İran damgasında tasvir edilmiştir. Ayrıca vefatından sonra yazılan birçok siyasi ve dini kitapta kullanılan bir isim haline gelmiştir. Kitaplarda Seyid Hasan Müderris etkisi görülmektedir. Hayatı hakkında bilgiler de kitaplarda bulunmaktadır. İran Ansiklopedisi’nde de yer almaktadır. İran Devrimi için önemli bir isim olduğundan her türlü tarih ve siyasi kaynaklarda yerini almıştır. Vefatı döneminde üzüntüyle karşılanmıştır. Rıza Şah tarafından öldürüldüğü de kaynakların hepsinde yazmaktadır.