Seyyid Mehmed Kâmil Efendi Osmanlı döneminde şeyhülislâmlık yapan bir İslam alimidir. Döneminin en önemli İslam alimleri arasında yer almaktaydı.
Seyyid Mehmed Kâmil Efendi’nin Hayatı
Seyyid Mehmed Kâmil Efendi hayatı hakkında edinilen bilgilere göre 1728 yılında (hicri takvime göre 1141) İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Babası kadıasker Osman Efendi’nin oğludur. Kendisi Şeyhülislâm Seyyid Feyzullah Efendi’nin torunudur ve bu yüzden eğitim hayatına erken başlamış, birçok ünlü alimden ders almıştır. 1742 yılında yani 14 gibi küçük bir yaşta müderris oldu. 1771 yılında Galata kadısı olarak, 1777 yılında da Mısır kadısı olarak atanmıştır. 1785 yılında Mekke kadılığı görevini yaptıktan sonra kazaskerliğe tayin edildi. Mekke’deki kadılığı sırasında hac görevini yerine getirdi.
- Abdülhamid kendisine hayranlık duyduğu için 23 Şubat 1788 tarihinde (hicri takvime göre 16 Cemâziyelevvel 1202) Mekkî Mehmed Efendi’nin yerine şeyhülislâm olarak tayin edilmiştir. 1787 yılında savaş sırasında değerli eşyaları ekonomik durum kötü olduğu için devlete bağışlamıştır. I. Abdülhamid’in gazi ünvanını alması ile ilgili fetva vermiştir. I. Abdülhamid’in 7 Nisan 1789 tarihinde vefat edince yerine III. Selim geldi ve kendisine bir süre daha şeyhülislâmlık yapma izni vermiştir. 19 Ağustos 1789 tarihinde III. Selim kendisini azletti. III. Selim, düşündüğü yeniliklere karşı çıkacağını düşündüğü için Seyyid Mehmed Kâmil Efendi’yi azletti. Hamîdîzâde Mustafa Efendi şeyhülislâm olduğunda Keşan’a sürüldü. Mekkî Mehmed Efendi tekrar şeyhülislâmlığa döndüğünde de Seyyid Mehmed Kâmil Efendi’nin İstanbul’a dönmesine izin verilmiştir. Bu önemli İslam alimi 1801 yılında Üsküdar’daki evinde vefat etmiştir.
Seyyid Mehmed Kâmil Efendi’nin Eserleri
Seyyid Mehmed Kâmil Efendi eserleri hakkında bilgi bulunmamaktadır. Kendisinin yazdığı bir eserin olmadığı düşünülmektedir. Seyyid Mehmed Kâmil Efendi doksanıncı şeyhülislâm olarak kayda geçmiştir.
Şeyhülislâm
Klasik dönemde İslami ilimlerin önde gelen âlimleri için onurlu bir unvan olarak kullanılmıştır. İlk olarak Horasan’da hicri takvime göre 4. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkmıştır. Orta ve batı bölgelerde topraklarında, fetvaları özellikle etkili olan hukukçulara verilen gayri resmi bir unvandı. Doğuda ise çeşitli resmi roller oynayan ancak genellikle müftü olmayan ulema hükümdarlara verilen bir unvandı. Osmanlı Şeyhülislamı, padişaha dini konularda tavsiyelerde bulunmak, hükümet politikalarını meşrulaştırmak ve yargıçlar atamak gibi bir dizi işlevi yerine getirirdi. 14. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar Sünni İslam dünyasının çoğunu kontrol eden Osmanlı İmparatorluğu’nda Başmüftü Şeyhülislam unvanını almıştır. Kraliyet emriyle önemli şehirlerin kadıları arasından şeyhülislam seçildi. Şeyhülislam, yeni padişahları tasdik etme gücüne sahipti ancak padişah onaylandıktan sonra, sultan şeyhülislâmdan daha yüksek bir yetkiye sahip oldu. Şeyhülislam, şeriat kanununu temsil ederdi ve 16. yüzyılda şeyhülislamlığın önemi çok artmıştır. Şeyhülislam makamı 1924 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılma ve halifeliğin kaldırılma olaylarıyla beraber şeyhülislamlık da kaldırılmıştır.