Yahyâ Bin Hassân Tinnîsî, önemli bir hadîs ilmi âlimi olan zâttı. Kaynaklarda geçen bilgilere göre onun künyesi ise şu şekildeydi: Ebû Zekeriyyâ. Ayrıca yine hakkındaki bilgilerin yer aldığı kaynaklara göre onun tam adı Yahyâ bin Hassan bin Hayyân olarak biliniyordu. Edinilen bilgilere göre Yahyâ b. Hassân Tinnîsî, 144 senesi itibariyle Basra üzerinde dünyaya gelmiş bir kimsedir. Bu yıl ise tam olarak 761 yılına tekabül eder.
Yahyâ Bin Hassân Tinnîsî, Mısır’a bağlı olan Tinnîs isimli bölge üzerine hicret etmiştir ve buraya yerleşmiştir. Bu nedenle kendisine “Tinnîsî” denilmiştir. Ayrıca onun için kullanılan lakap ve isimler arasında “Basrî” ve “Bekrî” nisbeleri de yer almaktadır. Hakkında bilgi verilen kaynaklara göre Tinnîsî’nin 208 senesi itibariyle Mısır üzerinde vefat ettiğini söyleyebiliriz. Bu yıl ise tam olarak 823 yılına tekabül eder. Ayrıca o yaşadığı dönem içerisinde Tabiîn dönemine yetişmiştir.
Tinnîsî’nin Hadis Rivayet Ettiği Âlimler
Tinnîsî’nin hadis rivayet ettiği âlimler, ona ilmî anlamda katkıları olmuş isimlerdir. Ayrıca bu âlimlerden ilim tahsil ettiği gibi hadisler de rivayet etmiştir. Tinnîsî, Tabiîn dönemine yetişmiştir ve Tebe-i tabiînden biri olmak ile şereflenmiştir. Yahyâ b. Hassan’ın hadisler rivayet ettiği âlimler arasında ise şu isimler yer alır: Vüheyb b. Hâlid, İbn-i Ebi’z-Zenâd, Hammâd b. Seleme, Kureyş b. Hayyân, Heysem b. Hamîd, Leys, Îsâ b. Yûnus, Rebî’ b. Süleymân, Muâviye b. Sellâm, Süleymân b. Bilâl, Hammâd b. Zeyd, Muhammed b. Râşid Makhûlî, Heşîm, Süleymân b. Dellâl, Abdülvâhîd b. Ziyâd ve daha pek çok âlim…
Tinnîsî’nin İlmî Kişiliği
Tinnîsî’nin ilmî kişiliği ile ilgili olarak öncelikle Mısır’ın çok büyük âlimlerinden biri olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca Tinnîsî, huccet ve imâm sayılırdı. Tinnîsî, yaklaşık üç yüz binden daha çok hadisi ezbere şekilde bilirdi. Ondan söz eden âlim zâtlar, onun sika olduğunu söylemişlerdir. Yani devrinin güvenilir hadis âlimlerinden biriydi. Onun güvenilir olduğu konusunda hemfikir olan âlimler arasında ise şu isimler yer almaktaydı: İbn-i Yûnus, İbn-i Hibbân, Ebû Hatem, Abdullah b. Ahmed’in babası, Mervân b. Muhammed, Nesâî, El-Iclî…
Tinnîsî’den Hadis Rivayet Edenler
Tinnîsî’den hadis rivayet edenler arasında en başta da İmâm-ı Şafiî’yi saymak gerekiyor. Ayrıca sonrasında ilk akla gelen isim ise oğlu olan Muhammed b. Yahyâ’dır. Haricinde Yahyâ b. Hassan Tinnîsî’den ilim tahsil etmiş ve hadisler rivayet etmiş olan isimler şu şekilde sıralanabilir: Duheym, Rebî b. Süleymân Murâdî, Muhammed b. Sehl b. Asker, Muhammed b. Abdullah b. Abdurrahîm Berkî, Hasen b. Abdülazîz, Dârimî, Ahmed b. Sâlih Mısrî, Haşis b. Esrâm, Muhammed b. Miskîn, Ca’fer b. Müsâfir, Yûnus b. Abdüla’lâ Sadafî ve daha pek çok âlim…
Tinnîsî’nin Eserleri Hakkında
Tinnîsî’nin eserleri hakkında ileri sürülenler, genelde bir iddiadan ve görüşten öteye geçememektedir. Çünkü hakkında bilgiler paylaşılan pek çok eser olmasına karşın eserleri ile ilgili detaylı bilgiler yer almamaktadır. Pek çok kitap içerisinde bildiklerini nakletmiş olan Yahyâ b. Hassân Tinnîsî’nin hadisle alakalı olan bu değerli eserlerinin neler olduğu konusu, kaynaklar içerisinde bildirilmemektedir. Sadece çok kıymetli eserler kaleme almış olduğu bilinir ve bahsedilir ama eserleri hakkında bilgiye rastlamak neredeyse mümkün değildir.
Tinnîsî’den Bahsedilen Kaynaklar
Tinnîsî’den bahsedilen kaynaklar içerisinde onun ilmî hayatından, ilmî kişilik ve görüşlerinden bahsedilmektedir. Ayrıca yukarıda bahsettiğimiz gibi ondan hadis rivayet etmiş ve ilim öğrenmiş âlimlerden, bir de onun hadis rivayetinde bulunduğu kişilerden söz edilmektedir. Ancak pek çok eser kaleme aldığı bilinse de eserleri ile ilgili pek bilgi bulunmamaktadır. Bu noktada onun hakkında belli başlı bilgileri bulabileceğiniz kaynaklar arasında şu eserler yer alır:
- Tehzîb-üt-tehzîb (11.cilt, sy.197),
- Kifâye (sy.152),
- Tehzîb-ül-esmâ ve’l-lügâ (2.cilt, sy.75),
- Mu’cem-ül-müellifîn (13.cilt, sy.190),
- El-A’lâm (8.cilt, sy.140).