Tam adı Yûsuf bin Ya’kûb bin İsmail bin Hammâd bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basrî olan alimimiz hem fıkıhda hemde hadisde ilim tahsil etmiştir. Yûsuf bin Ya’kûb bin İsmail bin Hammâd bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basrî’ nin doğum yılı ise Miladi takvime göre 823 tarihini gösterir. . İlim öğrenmeğe, öğrenci yetiştirmeğe oldukça çaba etti. Basra, Vâsıt ve en son da Bağdâd’ın doğusunda kadılık yaptı. Kâdılıktan (hâkimlikten) ayrılmış olduğu sıralarda, 298 (m. 910) yılında Ramazan ayının ilk Pazartesi günü vefât etmiştir.
Yûsuf bin Ya’kûb’un Etkilendiği ve Etki Altında Bıraktığı İsimler
Yûsuf bin Ya’kûb bin İsmail bin Hammâd bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basrî’ nin ilim tahsil etmiştir. H adis aktarmış olduğu alimlerden bazıları arasında; Yusuf bin Ya’kub, Müslim bin İbrahim, Kamil bin Talha, Abdullah bin Muhammed bin Esma, Sebiban bin Furuh, Süleyman bin Harb, Amr İbni Merzuk, Abdulvahid bin Gıy as, Muhammet bin Kesır, Yahya bin Habib bin Arabi, Muhammed bin Ebibekir el Makdemi’dir. Yûsuf bin Yakûp bin İsmail bin Hammad bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basri’ den hadis rivayet eden isimler ise bulunmaktadır. Bu isimler ise; Ebu Bekr es Şafi Dalec bin Ahmed, İsmail bin Ali el Hatibi, Ebu Amrbin Semak, Abdulbaki bin Kani, Ebu Muhammed bin Mssi’dir.
Yapmış olduğu çalışmalarda sağlam hadis rivayetleri ile beraber devam etmiş kadı alimler ile de çalışmalarına anlam katmıştır. Hadis ilminde yargı verebilecek düzeyde olan mahir olan İslam alimlerindendir. Vermiş olduğu yargılar ile çokça övgülere mashar olan İslam alimi kadınlardan ilmiyle amil olup dualarını almıştır.
Yûsuf bin Ya’kûb’un Hakkında Bilinmeyenler
Bin İsmail bin Hammâd bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basrî’ yi Talha bin Muhammed bin Ca’ışık’ tan rivayet edilmiş olduğuna göre Yûsuf bin Ya’kûb bin İsmail bin Hammâd bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basrî için iffet ve ilim sahibi olduğunu ve hayır ve de hasenat yapmayı da çok severek yapan alimlerden olduğu bilinmektedir. İfadesine salih bir zaat olduğunu da eklemiştir. Yargıda bulunurken adaletti yargıda bulunan bir kadılık makamını sürdürmüştür. Yûsuf bin Ya’kûb bin İsmail bin Hammâd bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basrî hadi ilminde sika yani güvenilir bir ilim sahiptir. İnsanların memnuniyetine önem vererek adaletle muamele eden kadı Yûsuf bin Ya’kûb bin İsmail bin Hammâd bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basrî Bağdad’ da bulunduğu yıllarda Mescid- ül- camii denilen bölgede ikamet etmiştir. Yûsuf bin Ya’kûb hakkında bilinen bir diğer durum ise evliliğinden birde evlat sahibi olan Yûsuf bin Ya’kûb bin İsmail bin Hammâd bin Zeyd bin Dirhem el-Ezdî el-Basrî, kadı Ebû Ömer Muhammed bin Yûsuf’ da kendisi gibi ilim tahsil etmiş ve kadılık makamında kendine yer bulmuştur.